سفری به دومین کشور فولاد ساز جهان، ژاپن

در سفر اخیر کیوان جعفری طهرانی، مدیر امور بین الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران به توکیو وی در جمع فولادسازان بزرگ ژاپن از جمله نیپون استیل، کوبه استیل، سومیتومومتال، کاوازاکی استیل و میتسو بیشی استیل نسبت به بررسی و تحلیل بازار سنگ آهن و فولاد بر اساس نقش تعیین کننده ایی که ژاپن می تواند داشته باشد پرداخت که خلاصه آن در این یادداشت تقدیم حضور علاقمندان می گردد.

برنامه تولید فولاد ژاپن

ژاپن، دهمین کشور پر جمعیت جهان با جمعیتی بالغ بر 127 میلیون نفر بعد از چین تعیین کننده ترین نقش در بازار مصرف سنگ آهن و تولید فولاد جهان را به خود اختصاص داده است. تعداد کل افراد شاغل در صنعت تولید فولاد ژاپن کمی بیش از 195،000 نفر می باشد. به عبارتی از هر 650 نفر یک نفر در صنعت تولید فولاد ژاپن شاغل می باشد. اگر خانواده های ژاپنی را بطور متوسط 4 نفری در نظر بگیریم از هر 163 خانواده بطور متوسط یک خانواده از طریق صنعت تولید فولاد امرار معاش می نماید. البته نباید فراموش کرد که صنعت تولید فولاد ژاپن کاملاً مکانیزه می باشد وحتی الامکان سعی شده است از کمترین نیروی انسانی در جهت راهبرد کارخانجات استفاده شود.

تعداد کل کارخانجات فولاد ژاپن از جمله تولید کنندگان فولاد خام، نورد و ورق سازی و …. به 119 واحد می رسد. ژاپن مشابه چین در صدد خارج کردن کارخانجات فولاد سازی کوچک خود از مدارتولید و تمرکز بر روی کارخانجات فولاد بزرگ مقیاس با ظرفیت بالای 5 میلیون تن وبویژه بالای 10 میلیون تن در سال می باشد. بدین ترتیب نه تنها آلودگی شهرهای صنعتی ژاپن کاهش می یابد بلکه هزینه تولید نیز کمتر خواهد گردید. فولاد سازهای ژاپنی در سال 2013 کمی بیش از 110 میلیون تن فولاد خام تولید کردند. از این مقدار حدود 50% یا به عبارتی 55 میلیون تن توسط نیپون استیل، دومین فولاد ساز بزرگ جهان تولید گردید.

مجموعه شرکت های نیپون استیل و سومیتومو متال که مالکیتشان به آقای تومونو تعلق دارند، توانستند در طول یک سال گذشته (از نوامبر 2013 تا آخر اکتبر2014 ) سود خالص خود را به 13% افزایش دهند که از این لحاظ الگوی بهره وری را در صنایع فولاد سازی در سطح بین المللی کسب نمودند. قسمتی از این سود مرهون افزایش صادرات فولاد این 2 غول فولاد ساز ژاپنی می باشد و با وجود قیمت بالاتراز محصولات مشابه چینی توانستند به دلیل کیفیت بالاتر سود سرشاری نصیب سهامداران خود نمایند.

برنامه واردات سنگ آهن ژاپن

فولاد سازهای ژاپنی در طول 3 ماهه اول (ژانویه، فوریه و مارچ) سال 2014، 33 میلیون 90 هزار تن سنگ آهن وارد کردند. در ماه آپریل حجم واردات حدود 9 درصد افزایش یافت و به 11 میلیون 780 هزار تن رسید. در طول ماه های پنجم الی هشتم میلادی (می، جون، جولای و آگوست) مجدداً حجم واردات سنگ آهن کاهش یافت و به مجموع 44 میلیون 620 هزار تن رسید. مجدداً واردات سنگ آهن در طول ماه سپتامبر با یک افزایش حدود 10 درصد به 11 میلیون 900 هزار تن رسید. با احتساب جدول فوق ژاپن در طول 9 ماهه اول سال جاری میلادی مجموعاً 101 میلیون 390 هزار تن و یا به عبارتی بطور متوسط ماهیانه 11 میلیون 265 هزار تن سنگ آهن وارد کرده است.

طبق برنامه های از بیش تعیین شده ژاپن تا پایان سال 2014 مجموعاً 138 میلیون تن سنگ آهن وارد می نماید. به عبارت دیگر در 3 ماهه پایانی سال 2014 حجم واردات سنگ آهن ژاپن افزایش یافته و بطور متوسط ماهیانه به 12 میلیون و 200 هزار تن خواهد رسید. شاید این افزایش واردات سنگ آهن ژاپن در طول ماه های پایانی سال نسبت به کاهش واردات چین عدد قابل توجهی نباشد ولی نشان می دهد که نوسانات بازار چین تاثیرکمی برروی بازار فولاد و سنگ آهن ژاپن می گذارد. از مجموع 138 میلیون سنگ آهن وارداتی، حدود 110 میلیون تن 4/5 (چهار پنجم) آن از 3 غول بزرگ سنگ آهن جهان یعنی واله برزیل ، ریو تنتو و بی اچ پی بیلتون استرالیا وارد می گردد. شرکت نیپون استیل به تنهایی 50 درصد حجم واردات سنگ آهن ژاپن را که نزدیک به 69 میلیون تن در سال است به خود اختصاص داده است.

تاثیر تعیین کننده ژاپن بر روی قیمت حمل کشتی های فله برسنگ آهن

بین 10 الی 13 درصد از بازار حمل کشتی های فله بر سنگ آهن متاثر از بازار ژاپن می باشد. بنابراین ژاپن نقش تعیین کننده ایی در تعیین قیمت حمل دریایی محموله های سنگ آهن ایفا می کند. بویژه در سال 2012 که ژاپن جهت صرفه جویی بیشتر در نرخ حمل دریایی (بالغ بر 15 دلار در هر تن) بندر اویتا را برای پهلوگیری کشتی های واله مکس 400 هزار تنی تجهیز نمود. هم اکنون نیز این کشتی های غول پیکر، سنگ آهن واله برزیل را به ازای نرخ تنی زیر 10 دلار به بندر فوق حمل می نمایند.

بازار مصرف فولاد ژاپن، حال و آینده

مشابه تمامی کشورهای دنیا، در ژاپن نیز بزرگترین بازار مصرف فولاد در درجه اول مسکن (Real Estate) و دراولویت دوم اتومبیل سازی می باشد. هر چند که در ژاپن صنعت اتومبیل سازی به تنهایی به اندازه صنعت مسکن، فولاد مصرف می نماید. در 3 ماهه اول سال جاری میلادی وضعیت بازار مسکن واتومبیل خوب بود.ولی متاسفانه ازاول آپریل 2014 قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده به ناگهان مبلغ VAT را از 5 درصد به 8 درصد اضافه نمود و باعث رکود فاحش بازار خرید و فروش مسکن واتومبیل گردید. کارشناسان معتقدند که شوک وارده به یازار مسکن و اتومبیل ژاپن تاثیر خود را تا اوایل سال 2015 نیز خواهد گذاشت و باعث کاهش مقطعی تولید فولاد سازان خواهند شد.

البته ناگفته پیداست که المپیک 2020 توکیو و ساخت و سازهای ناشی از آن تاثیر بسزایی در افزایش مصرف فولاد ژاپن خواهد داشت. از هم اکنون توسعه شبکه های حمل ونقل ریلی و مترو، ساخت هتل های جدید، ساخت ترمینال های جدید وتوسعه فرودگاه ها و بویژه ساخت استادیوم های مدرن مخصوص بازی های المپیک در دستور کار قرار گرفته است.

با توجه به طراحی های مدرن و منحصر بفرد دوکی شکل با سازه های فولادی به شکل لانه زنیور که در ساخت استادیوم های تمام مسقف چدید ژاپن به کار خواهد رفت که همگی مرهون هنر معماری آرشیتکت مسلمان عراقی: خانم زها حدید می باشد، مقدار مصرف فولاد در طول 6 سال باقیمانده به المپیک هر ساله حداقل 2 تا 3 میلیون تن افزایش خواهد یافت و بلطبع فولاد سازهای ژاپنی نیز خود را با این تقاضا منطبق خواهند کرد.

لازم به ذکر است که طراحی استادیوم جام جهانی 2022 دوحه-قطر نیز توسط همین آرشیتکت انجام گرفته است که تمام سازه های فولاد آن توسط فولاد سازان ژاپنی تامین خواهد گردید.