خروج نزدیک به 70 درصد از فعالان بخش خصوصی حوزه سنگ‌آهن از چرخه تولید اتفاقی است که طی بیش از دو سال گذشته در کشور رقم خورد. افت شدید قیمت جهانی سنگ‌آهن که طی سال‌های 2011 تا 2014 از 186 دلار در هر تن به زیر 40 دلار رسید و تداوم رکود در بازار سنگ‌آهن، مهم‌‌ترین عامل برای تعطیلی واحدهای کوچک تولید سنگ‌آهن بود که فعالیتشان بر صادرات متمرکز بود.
در این میان واحدهای نیمه‌دولتی که از پشتوانه محکم‌تری برخوردارند و همچنین مشتریانی در داخل کشور دارند، توانستند دست‌کم با حاشیه سودی کمتر به فعالیت خود ادامه دهند. حال شرایط به نوعی در حال دگرگونی است، تا آنجا که کارشناسان به احیای واحدهای بخش خصوصی تولید سنگ‌آهن در سال 95 امیدوار هستند. اما آیا این رشد قیمت جهانی می‌تواند امیدواری کارشناسان مبنی بر آغاز دوباره فعالیت واحدهای کوچک معدنی بخش خصوصی را محقق کند؟ ریشه این امیدواری به تحولات بعد از عید شکوفه‌های چین باز می‌گردد؛ یعنی اوایل اسفندماه گذشته که قیمت معاملات سنگ‌آهن بعد از مدت‌ها رکود با صعودهای چند دلاری همراه شد و از متوسط قیمت 37 دلار در هر تن سی‌اف‌آر چین، به محدوده 47 دلار رسید.
در همان زمان پیش‌بینی کارشناسان این بود که در آینده‌ای نه چندان دور قیمت سنگ‌آهن به 50 دلار هم خواهد رسید. این پیش‌بینی با رشد قیمت نفت در فاصله‌ای نه چندان طولانی به واقعیت پیوست و موجی از امیدواری را برای فعالان حوزه سنگ‌آهن به همراه آورد. در کنار رشد قیمت نفت، تصمیمات جدیدی که کنگره خلق چین برای افزایش تولید و مصرف فولاد اتخاذ کرد نیز بر افزایش تقاضا و در نتیجه رشد قیمت سنگ‌آهن خلوص 62درصد بی‌تاثیر نبود. اما رشد قیمت نفت و تاثیر آن بر قیمت سنگ‌آهن ناشی از تاثیر مستقیم قیمت نفت بر هزینه حمل‌و‌نقل سنگ‌آهن به‌عنوان بخشی مهم است. حال با این تفاسیر به نظر می‌رسد رشد قیمت نفت و رشد قیمت سنگ‌آهن در نتیجه آن، در دنیا به نفع تولیدکنندگانی باشد که حداقل هزینه را برای حمل‌و‌نقل می‌پردازند. بر این اساس در حالی که هزینه حمل‌و‌نقل سنگ‌آهن در دنیا چیزی بین 6 تا 8 دلار است، برای تولیدکنندگان ایرانی چیزی حدود 16 دلار تمام می‌شود. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد خیلی سخت بتوان رشد قیمت جهانی سنگ‌آهن را به نفع تولیدکنندگان ایرانی سنگ‌آهن، به خصوص تولیدکنندگان کوچکی دانست که دسترسی محدودی به حمل‌و‌نقل ریلی و راه‌های ارزان‌تر برای نقل و انتقال دارند. تاکید بر هزینه‌های حمل‌و‌نقل و گران تمام شدن آن برای تولیدکنندگان ایرانی در حالی است که بسیاری مشکلات دیگر مانند حمل‌و‌نقل مالی و بانکی و برخی مشکلات داخلی نیز برای تولیدکنندگان این بخش وجود دارد. با این حال عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان سنگ‌آهن ایران عقیده دارد چنانچه قیمت سنگ‌آهن در سال جاری روی 50دلار باقی بماند انگیزه‌ها برای تولید و آغاز دوباره فعالیت بالا خواهد رفت و چنانچه این قیمت به بالای 55 دلار برسد، بسیاری از معادن سنگ‌آهن در محدوده مرکزی، جنوب و شمال شرق ایران شانس بالایی برای باز کردن معادن خود خواهند داشت.
سال رونق سنگ‌آهن؟
اما همانطور که اشاره شد درحالی‌که تا پیش از عید شکوفه‌های چین که با اسفندماه گذشته مصادف بود، متوسط قیمت سنگ‌آهن سی‌آر‌اف چین روی قیمت 37 دلار بود، با اتمام تعطیلات عید چینی‌ها شاهد بهبود قیمت سنگ‌آهن بودیم. این بهبود تا جایی ادامه پیدا کرد که به گزارش متال بولتن، متوسط قیمت یک ماه گذشته سنگ‌آهن عیار 62 درصد با فرض سنگ‌آهن خشک روی 56دلار و 36 سنت قرار داشت. این متوسط قیمت در یک هفته گذشته 56 دلار و 28 سنت بوده است و در آخرین روز ماه مارس گذشته به 55 دلار و 11 سنت رسید. همچنین آخرین قیمت سنگ‌آهن خلوص 62 درصد استرالیا در بازار واردات چین به 52 دلار و 91 سنت هر تن خشک سی‌اف‌آر رسیده است. تمام این تحولات در حالی وجود دارد که کیوان جعفری طهرانی عقیده دارد شرایط فعالان سنگ‌آهن داخلی تابع سیاست‌های چین و بازار این کشور است. این کارشناس حوزه سنگ‌آهن در ادامه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: ما انتظار داشتیم در سال 95 به واسطه گشایش اعتبار و بازکردن ال‌سی، شرایط بهتری داشته باشیم وتاثیر بهتری از افزایش قیمت‌های جهانی بگیریم زیرا طبیعی است که با حذف واسطه‌ها وضعیت مالی تولیدکنندگان ایرانی سر‌و‌سامان بیشتری بگیرد.
جعفری طهرانی در ادامه در توضیح بیشتر در رابطه با شرایط داخلی سنگ‌آهن می‌گوید: امسال ما انتظار چندانی برای افزایش قیمت فولاد نداریم زیرا بازار مسکن هنوز تکلیف چندان روشنی ندارد تا بتوان در پی آن شرایط داخلی فولاد و ماده اولیه آن که سنگ‌آهن باشد را به نوعی پیش‌بینی کنیم. به عقیده رئیس امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران، بازار داخلی کشور تاثیر چندانی بر قیمت سنگ‌آهن نخواهد داشت اما از سوی دیگر چنانچه برنامه‌های فعلی چین ادامه پیدا کند، می‌توان به بهبود شرایط امیدوار بود. جعفری طهرانی در این زمینه می‌گوید: تا پیش از این پیش‌بینی کارشناسان این بود که قیمت سنگ‌آهن روی معدل 41 تا 42 دلار در سال جدید باقی خواهد ماند اما بعد از تصمیمات چین روند تغییر کرد و قیمت‌ها بین 50 تا 55 دلار باقی ماند. من فکر می‌کنم در ادامه نیز روند تغییرات محدود باشد و در محدوده 50 دلار ثابت باقی بماند. از نگاه این کارشناس ثبات یاد شده در شرایطی ایجاد خواهد شد که استرالیا نیز در پی رقابت بیشتر با برزیل نیست؛ بنابراین این احتمال که قیمت‌ها روی 50 دلار باقی بماند بالاست.
اما قیمت‌هایی که به آنها اشاره شد چه تاثیری بر شرایط تولیدکنندگان سنگ‌آهن ایرانی خواهد گذاشت؟ جعفری طهرانی در پاسخ به این سوال می‌گوید: محدوده قیمتی 50 دلار برای هر تن سنگ‌آهن می‌تواند انگیزه بیشتری به تولیدکنندگانی بیشتر برای آغاز یا افزایش فعالیت‌ها تزریق کند و این در حالی است که چنانچه قیمت‌ها بالای 55 دلار باقی بمانند، اکثر معادن بخش خصوصی در محدوده مرکز ایران، جنوب و شمال شرق برای باز کردن معادن خود شانس خواهند داشت. به گفته او نزدیک به 70 درصد از فعالان بخش خصوصی طی دو سال گذشته مجبور به تعطیل کردن فعالیت‌های خود شدند. نگاهی به آمار صادرات سنگ‌آهن ایران نشان می‌دهد که صادرات سنگ‌آهن کشور از 20 میلیون و 100 هزار تن در سال 2014 به 13 میلیون و 200 هزار تن در سال گذشته میلادی رسیده است که کاهشی چشمگیر به شمار می‌رود. در واقع کاهش 35 درصدی صادرات سنگ‌آهن در سال گذشته میلادی در حالی رخ داده است که بیشترین بار آن بر دوش تولیدکنندگان بخش خصوصی بوده است؛ یعنی بخش کوچک‌تر و ضعیف‌تر حوزه سنگ‌آهن کشور. حال گرچه هزینه‌های بسیاری از جمله هزینه حمل‌و‌نقل بر دوش تولیدکنندگان سنگ‌آهن ایرانی وجود دارد و آنها را 6 تا 8 دلار عقب‌تر از دنیا قرار می‌دهد، با این وجود این امیدواری وجود دارد که با بهبود قیمت‌ها و افزایش تقاضای جهانی، آن بخش از تولیدکنندگانی که مجبور به ترک چرخه تولید شده بودند، بار دیگر فعالیت خود را آغاز کنند.
منبع: دنیای اقتصاد
