جذب سرمایه گذار خارجی با مطالعات امکان سنجی کارآمد

« کسب و کار» از چالش‌های سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن گزارش می‌دهد:

جذب سرمایه گذار خارجی با مطالعات امکان سنجی کارآمد

نگاه تخصصی به بخش معدن و بحث سرمایه گذاری خارجی امری است که در کشور ما مغفول مانده و کارشناسانی که بتوانند تحلیلی حرفه ای و موشکافانه در این مورد ارائه دهند نیز کم تعداد هستند. بررسی تجربیات و گذشته سرمایه گذاری خارجی در بخش معدن نشان می دهد حدقل در طول یک دهه گذشته به علت تحریم ها در بخش معدن سرمایه گذاری خارجی انجام نشده است. در گذشته برخی شرکت های خارجی در پروژه های معدنی مثل مس سرمایه گذاری کرده اند اما متاسفانه تجربه موفقی در این زمینه نداشتند و این تجربیات باعث دلسردی سرمایه گذاران خارجی شده است. این موضوع نشان می دهد که مسئله سرمایه گذاری خارجی مقوله مهمی است و اگر در این مورد اشتباهی صورت گیرد با ذهنیتی که ایجاد می کنیم، جذب سرمایه گذار خارجی سخت تر می شود.

سرمایه گذاری در بخش معدن و جبران کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت

وضعیت اقتصادی کشور اکنون به گونه ای است که همه مسئولان و دست اندرکاران می خواهند حرکتی برای تحرک اقتصاد انجام دهند. مخصوصا مشکل کاهش جهانی قیمت نفت که ذهن ها را به خود درگیر کرده است.

مسئول امور بین الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن معتقد است: بخش معدن نمی تواند جایگزین نفت باشد اما حداقل می توان بخش معدن را به گونه ای فعال کرد که کسری بودجه بابت کاهش قیمت نفت در سال 2016 میلادی با تحرک بخش معدن تاحدی جبران شود.

کیوان جعفری طهرانی می افزاید: به اعتقاد بسیاری از کارشناسان راهکار فعال کردن بخش معدن، جذب سرمایه گذاری خارجی است. قیمت نفت در بودجه سال 1395 بالاتر از قیمت های واقعی درنظر گرفته شده است. قیمت نفت در حال حاضر در بهترین حالت زیر 31 دلار است و این حداکثر مقداری است که می تواند در سال 2016داشته باشد. بدترین حالتی که کارشناسان برای قیمت نفت پیش بینی کرده اند سقوط به زیر 20 دلار است. اگر قیمت ها همانطور که بریتیش پترولیوم انگلستان پیش بینی بدبینانه کرده و به 15 دلار سقوط کند ما با کسری بودجه بالغ بر 50 درصدی مواجه ایم. این یک زنگ خطر جدی است و تمام کارشناسانی که در زمینه های مختلف صنعتی و معدنی فعالیت می کنند باید حتما برای جبران کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت تمام تلاش خود را در جهت گسترش صادرات انجام دهند. معتقدم صادرات سال 2016 ایران از چنان اهمیتی برخوردار است که هر کس در این زمینه فعالیت کند کار یک سرباز خط مقدم جبهه را انجام داده است. اگر بخواهیم به صادارت مناسب برسیم اتاق های بازرگانی و تشکل های خصوصی باید نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند و یکی از حرکت های مثبت تاسیس کنسرسیوم های فروش است که باعث می شود در زمینه صادرات یکپارچگی و اتحاد ایجاد شود.

سرمایه گذار خارجی ابتدا از بخش معدن خرید و بعد در آن سرمایه گذاری می کند

این کارشناس با بیان این که سرمایه گذاری در معدن یک پروژه  دیر بازده است، می گوید: جذب سرمایه گذاری در بخش معدن از نظر تقدم زمانی بعد از صادارت قرار می گیرد. یعنی نباید انتظار داشته باشیم یک شرکت معدنی خارجی بعد از یک دوره ی 15 ساله که در بازار ایران سرمایه گذار خارجی در معادن حضور جدی نداشته فی البداهه وارد شود و در این حوزه سرمایه گذاری کند بلکه اولین کاری که این سرمایه گذار خواهد کرد این است که اقدام به خرید می کند. معتقدم سرمایه گذارهای خارجی اول از ما خرید می کنند و سپس وارد سرمایه گذاری با ما می شوند. مثلا ما شاهد بودیم در چند سال گذشته که بازار سنگ آهن بهتر بود، چینی ها ابتدا از ما خرید کردند و بعد سرمایه گذاری خیلی محدودی در حد چند  ده میلیون دلار در معادن خصوصی ما انجام دادند. البته در حال حاضر مشکلات بازار بین المللی به قدری است که من بعید می دانم شرکت های سرمایه گذاری کوچک هم به راحتی و در کوتاه مدت حاضر باشند به ایران برای سرمایه گذاری بیایند.

ظرفیت های جذاب معدنی برای سرمایه گذاران خارجی

وی در مورد ظرفیت های معدنی جذاب برای سرمایه گذاران معتقد است: برخی مواد معدنی ما این قابلیت را دارند که سرمایه گذاران را ابتدا برای خرید و بعد برای سرمایه گذاری جذب کنند. مثلا دو تا از این مواد معدنی بنتونیت و باریت است که به عنوان گل حفاری در چاه های نفت استفاده می شود. قبل از تحریم ها ، شرکت های معتبری در هندوستان و جبل علی دوبی بودند که این ماده معدنی را از ایران می خریدند و تحت نام خود به پروژه های نفتی عراق و عربستان و سایر کشورهای عربی منطقه می فروختند . در برخی موارد کیفیت بنتونیت و باریت ایرانی از مشابه هندی هم بهتر است. سایر کشورهای منطقه این ماده معدنی را در اختیار ندارند بنابراین فرصت خیلی خوبی است و می توانیم روی مواد معدنی بنتونیت و باریت کار کنیم. وی بر این باور است که قبل از اینکه بحث جذب سرمایه گذاری خارجی را به طور جدی بررسی کنیم باید به طور تخصصی در مقوله  صادرات کار کنیم و در این باره می گوید: برای صادارت در حوزه معدن باید بتوانیم بازار جدید ایجاد کنیم و برای این کار باید تمامی محدودیت ها و مشکلاتی که اکنون در بازار وجود دارد و عرصه را بر بخش معدن ایران تنگ کرده از سنگ آهن گرفته تا مس و … را شناسایی کنیم.

مسائل حاکمیتی؛ جدی ترین چالش سرمایه گذاری خارجی

جعفری طهرانی چالش اصلی سرمایه گذاری خارجی را خارج از توان بخش خصوصی می داند و معتقداست: در جذب سرمایه گذاری خارجی مهم ترین چالشی که وجود دارد مسائل حاکمیتی است که در این مسائل دست بخش خصوصی باز نیست. مثلا تا زمانی که دولت هیچ تضمینی به سرمایه گذار خارجی نتواند بدهد، امیدی به رونق سرمایه گذاری خارجی نیست. معتقدم این موضوع در اختیار دولت است. دولت اگر بتواند تضمین بدهد که قوانین معدن تغییر نمی کند آن موقع است که بخش خصوصی می تواند در کنار دولت در رابطه با جذب سرمایه گذاری خارجی اقدام کند.  تضمین سرمایه گذاری به یک بازه زمانی 5 تا 10 ساله نیاز دارد، چرا که سیاست گذاری شرکت های خارجی متفاوت است. آنها وقتی مطالعه امکان سنجی انجام می دهند حداقل زمان پروژه ای که در نظر می گیرند معمولا 10 ساله است که ممکن است به پروژه های 7 ساله هم علاقمندی نشان بدهند. ضمنا سرمایه گذار وقتی  طرح”مطالعه امکان سنجی Feasibility Study” تهیه می کند این طرح باید “امکان سنجی قابل پذیرش توسط بانک Bankable Feasibility Study” باشد. یعنی باید گزارشی باشد که بتواند سیستم بانکی کشور خارجی را در مورد سودآوری طرح، توجیه کند تا بتواند از وام های بانکی استفاده کند.

تخصصی کردن برنامه های بخش معدن

استفاده از تجربیات و الگوهای موفق سرمایه گذاری در سطح دنیا می تواند تا حدودی روشن کننده مسیر ما در آینده باشد. مشاور بین الملل خانه اقتصاد ایران در این باره معتقد است: ما اگر بخواهیم در مورد الگوهای جذب سرمایه خارجی در بخش معدن مثالی بزنیم باید از کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه که قبلاً اینکار را انجام داده اند الگو برداریم.در رابطه با کشورهای جهان سوم همسایه که معدنی هستند باید بگویم الگوی موفقی به آن صورت وجود ندارد. اگر بخواهیم افغانستان را مثال بزنیم ذخایر معدنی خوبی دارد اما الگوی موفقی نداشته چون در مسائل امنیتی مشکل داشته است.اگر بخواهیم از الگوی ترکیه استفاده کنیم عمده کاری که این کشور انجام داده این است که کارهای خود را در تمامی صنایع و نه فقط معدن، کاملا تخصصی کرده است.ترکیه در مورد ارزش برخی از مواد معدنی که ذخایر خوبی از آنها دارد اطلاعات و فعالیت ها را کاملا تخصصی پیش برده و توانسته است مسئله برندینگ را عملی کند. مثلا بزرگترین ذخایر پرلیت در یونان و ترکیه قرار دارد و ایران در این ماده معدنی مقام سوم را در جهان دارد. پرلیت ما در استان زنجان و ارومیه و غرب کشور متمرکز است اما ایران به عنوان سومین تولید کننده پرلیت جهان ،  هیچ گونه کار تخصصی و سرمایه گذاری در پرلیت نکرده است.پرلیت را به عنوان یک برند و شاخص معروف مثال زدم. در رابطه با بقیه ی مواد معدنی هم همینطور است. مثال دیگر این که ترکیه در یک مواد معدنی که عموم مردم ما آن را به نام سنگ پا می شناسند مقام اول دنیا را دارد. ما هم در ایران سنگ پا داریم اما جالب اینجاست که اگر به بازار تهران مراجعه کنیم سنگ پاهای قدیمی که ایران الان جای خود را به سنگ پاهای مکعبی ساخت ترکیه داده است و این سنگ پاهای وارداتی به صورت بسته بندی وارد کشور می شود. با اینکه ما در سنگ پا هم مقام سوم دنیا را داریم اما نتوانسته ایم برای آن سرمایه گذاری داشته باشیم. یک ماده معدنی دیگر به نام گیلسونایت یا قیر طبیعی که بزرگترین تولیدکننده آن در جهان در کانادا و در آمریکا ایالت یوتا است و ایران در آن مقام سوم دنیا را دارد. بیشترین معادن این قیر طبیعی در گیلانغرب، ایلام و کرمانشاه  است اما ما نتوانسته ایم در این ماده معدنی هم برند داشته باشیم  و  قیمت قیر طبیعی ایران که  کیفیت بالایی هم دارد نسبت به مشابه آمریکایی حدود 30 تا 40 درصد پایین تر است.ایران هیچ گاه مثل ترکیه در این حوزه ها به صورت تخصصی کار نکرده  است. کاری که ترکیه انجام داد این بود که ارزش مواد معدنی خود را شناسایی کرد و برای شاخص کردن آنها اقدام کرد. ما می توانیم تمامی مطالعاتی را که در بخش معدن لازم است را به صورت زیربنایی انجام دهیم و یک گزارش امکان سنجی کارآمد آماده کنیم، کاری که ترکیه انجام داده است.این کار را بخش خصوصی و دولت می توانند با هم انجام دهند. در ترکیه هم وقتی یک شرکت خارجی برای سرمایه گذاری وارد می شود برای تامین هزینه های تهیه طرح های امکان سنجی ، بخش خصوصی و دولتی هر دو با هم اقدام می کنند چرا که این سرمایه گذاری ها هزینه بر است.

تهیه طرح امکان سنجی با قابلیت فروش پروژه های معدنی

این کارشناس در مورد الزامات تخصصی جذب سرمایه گذاری خارجی بر این باور است که تعریف کردن پروژه ها باید به گونه ای باشد که قابلیت ارائه طرح امکان سنجی مورد قبول بانک ها برای آنها وجود داشته باشد. وی تصریح می کند: در صورتیکه برای بسیاری از پروژه های معدنی ما، طرح امکان سنجی تهیه نشود، بانک های خارجی آن را به عنوان طرح سودده شناسایی نمی کنند. به قول آقای دکتر شکوری رئیس کمیسیون معدن اتاق ایران، پروژه های فولادی ما با معادن سنگ آهن ما هیچ سنخیتی ندارند و نمی توان این پروژه های فولادی را به سهولت عملیاتی کرد ،چرا که محل پروژه ها هم از معادن دور می باشند و هم از بنادر. فروش پروژه در تجارت بین المللی این مفهوم را دارد که بتوانیم سیستم مالی طرف مقابل را در مورد سودده بودن پروژه قانع کنیم.

مراحل جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش معدن

جعفری طهرانی در پاسخ به این پرسش که مراحل سرمایه گذاری در بخش معدن چگونه است، می گوید: شکل درست کار در جهان این است که سرمایه گذار این پروژه را مطالعه می کند و بعد  از قانع شدن جهت سوددهی، نزد بانک کشور خودش می رود و سعی می کند بانک را در مورد پروژه قانع کند.  ما در مطالعات امکان سنجی پروژه های کشور حداقل سرمایه گذاری را کرده ایم و این مطالعات توسط مشاوران بین المللی تائید نشده اند. هر چند شاید مشاورین داخلی تایید کرده باشند اما مهم تایید مشاورین خارجی است.پس اولین کار برای یک پروژه این است که اول این پروژه توسط بخش خصوصی و دولتی معرفی شود و سپس وقتی که معرفی شد مهندس فنی و کارشناس اقتصادی روی آن یک مطالعه ی امکان سنجی مقدماتی(Pre Feasibility Study) انجام دهند. سپس برای تهیه Feasibility Study اقدام می کنند. در این راه هم گروه داخلی و هم گروه خارجی حضور دارد بعد از آن کار بر روی Bankable Feasibility Study شروع می شود. در این مرحله سرمایه گذار خارجی نزد بانک خود می رود و از جانب کشور میزبان نیز در صورت لزوم فردی را به همراه خود می برد. این پروسه به تنهایی بین یک تا سه سال زمان می برد. بنابراین با این توضیحاتی که گفته شد اگر ما بخواهیم این کار را انجام دهیم در سال 2016 هیچ شانسی برای جذب سرمایه گذاری خارجی نخواهیم داشت. بنابراین از حالا باید شروع کنیم تا اینکه در سال 2018 به نتیجه برسیم. در این صورت خواهیم توانست در جذب سرمایه گذاری خارجی به نتیجه برسیم. در این زمینه هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی باید قدم بردارند. بخش خصوصی در پروژه های معدنی در مقیاس کوچک می تواند این کار را انجام  دهد و بخش دولتی در پروژه های معدنی با مقیاس بزرگتر.

مصاحبه و تنظیم: مجتبی کاوه

منبع: روزنامه کسب و کار