پیش بینی می شود که قیمتهای فلزات آهنی در کوتاه مدت نوسان کمتر و در بلند مدت نوسانات شدیدتری داشته باشد. بازار سنگ آهن نیز همچنان با مشکلات افزایش ظرفیت و عرضه مازاد رنج می برد.
شواهد حاکی است تولید فولاد چین کاهش پیدا خواهد کرد. در این شرایط، بازار احتمالاً شاهد کاهش عرضه فولاد و افزایش عرضه سنگ آهن در سال 2015 خواهد بود. در بلند مدت، بازار فولاد بهتر خواهد شد ولی بازار سنگ آهن همچنان راکد خواهد ماند. علاوه بر این، مشکلات و مسائل زیست محیطی هزینه های تولید فولاد سازان را افزایش داده و بر اساس پیش بینی قیمتهای آتی، سود تولید فولادسازان بصورت تئوری افزایش خواهد یافت.
تأثیرات حفظ محیط زیست به شدت دوران کنفرانس APEC (همکاری اقتصای کشورهای آسیایی و اقیانوس آرام ) نبوده اما اثر آن همچنان تداوم خواهد داشت و در بلند مدت بر روی بازار فولاد چین تأثیر منفی خواهد گذاشت. از دیدگاه عرضه و تقاضا در بلند مدت، مصرف فولاد چین کاهش پیدا خواهد کرد و افزایش مصرف فولاد در هند و سایر کشورهای آسیایی بنام OBOR که در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته اند ممکن است نتواند این کاهش را جبران کند. پیش بینی می شود که در بلند مدت قیمتهای فولاد و تا حد کمی سنگ آهن افزایش پیدا کند. پس از کاهش تقاضای چین بازار جهانی هم با رکود مواجه شد، بنابراین در بلند مدت شرایط بازار فولاد و سنگ آهن در مقایسه با دوران رونق چین بسیار متفاوت خواهد بود.
بازار سنگ آهن در شرایط عرضه مازاد باقی خواهد ماند
1- شرکتهای معدنی خارجی: معمولاً یک پروژه معدنی قبل از رسیدن به بهره برداری نیازمند 2 تا 5 سال زمان است. در سال 2014 تولید چهار شرکت معدنی بزرگ سنگ آهنی به 991 میلیون تن رسید و امسال احتمالاً به 1.065 میلیارد تن خواهد رسید که نسبت به سال قبل 74 میلیون تن افزایش را نشان می دهد .متاسفانه به علت بحران در سال 2014 حدود 140 میلیون تن پروژه تولید سنگ آهن لغوشد هر چند هم اکنون 235 میلیون تن پروژه جدید تعریف شده است. در حال حاضر هزینه تولید 4 تولید کننده بزرگ سنگ آهن جهان چقدر می باشد؟ ریو تینتو تنی 19.5 دلار ، بی اچ پی تنی 20.35 دلار ، واله تنی 28.5 دلار و فورتسکیو تنی 29 دلار می باشد. هزینه های عملیاتی محاسبه شده توسط بلومبرگ برای این 4 غول سنگ آهنی جهان نیز عبارت است از: ریوتینتو تنی 26.3 دلار، بی اچ پی تنی 30.32 دلار، واله تنی 54.15 دلار و فورتسکیو تنی 41.33 دلار می باشد.
بطور کلی با کاهش قیمت نفت سود 4 تولید کننده بزرگ سنگ آهن به علت کاهش هزینه ها افزایش پیدا کرده است ، بنابراین قاعدتا آنها نباید از میزان تولیداتشان بکاهند هر چند این مورد در مورد FMG فورتسکیو زیاد صدق نمی کند و هنگامی که 2 هفته پیش قیمت ها به زیر 50 دلار سقوط کرد،این شرکت مشابه شرکت اطلس آیرون به فکر بستن معادن خود افتاد.
بازار سنگ آهن نمی تواند همانند نفت چند انحصاری باشد. با کاهش مصرف صنایع پایین دستی فولاد، تأثیرات محدودیت تولید سنگ آهن(حتی اگر 4 شرکت بزرگ تولید کننده سنگ آهن تولیداتشان را بکاهند)، اندک خواهد بود.
2- شرایط کنونی معادن سنگ آهن چین:
در سال 2014 تولید معادن سنگ آهن چین 3.9 درصد افزایش داشته است. اما تولید آن در ژانویه- فوریه 2015 در مقایسه با دوره مشابه آن در سال گذشته 5.8 درصد کاهش را نشان میدهد. میزان استفاده از ظرفیت کنونی معادن سنگ آهن چین فقط 60 درصد (40درصد معادن بسته شده اند) است در حالیکه در شمال شرق چین این رقم معادل 40 درصد می باشد. با روند فعلی معادن کوچک متعددی تصمیم به تعطیلی گرفته اند . بزرگترین عامل نامشخص، کاهش تولید کنسانتره چین می باشد که تخمین زده می شود بین 50 الی 60 میلیون تن در سال 2015 کاهش پیدا کند. عملاً تولید کنسانتره چین زمانیکه قیمت سنگ آهن به زیر 60 دلار در هر تن رفت محدود شد. در سال 2014 واردات سنگ آهن چین 13.8 درصد افزایش پیدا کرد. اما در ژانویه – فوریه 2015 واردات نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 0.9 درصد کاهش را نشان می دهد . وابستگی به واردات به 78.5 درصد رسیده است به عبارتی نزدیک 80درصد از نیاز سنگ آهن چین از واردات تامین می گردد.استرالیا و برزیل مهمترین عرضه کنندگان سنگ آهن چین هستند و متاسفانه روز به روز سهم ایران در تامین سنگ آهن چین کاهش می یابد. بر اساس آمار منتشره توسط انجمن آهن و فولاد چین CISA ،در سال 2014 از 991 میلیون تن سنگ آهن وارداتی چین سهم ایران 20 میلیون و 80 هزار تن بوده است یعنی چیزی حدود 2 درصد. در سال 2015 با افزایش واردات سنگ آهن چین (یک میلیارد 65 میلیون تن) که به علت بسته شدن درصد قابل توجهی از معادن سنگ آهن بوقوع می پیوندد، پیش بینی می شود سهم ایران چیزی حدود 10-12 میلیون تن، یعنی حدود فقط 1درصد باشد. لازم به ذکر است سهم ایران در بازار سنگ آهن چین در سال 2013، 2.5درصد بوده است و سال به سال به علت عدم امکان رقابت کاهش یافته است.
دیدگاه های شرکتهای داخلی سنگ آهن
معادن سنگ آهن در استان هبی Hebei: حدود 80 درصد (کمی) تولید معادن سنگ آهن به تعلیق افتاده است که بالغ بر 50 درصد کل ظرفیت را در بر می گیرد. اگر قیمتهای سنگ آهن کاهش بیشتری نداشته باشد. تولید در سال 2015 نسبت به سال قبل تا 40 درصد کاهش می یابد هر چند جهت جلوگیری از مشکلات بی کاری پرسنل که مسایل متعددی را برای کارفرمای چینی ایجاد می کند ، بعضی از معادن پرهزینه مجبور هستند همچنان با وجود ضرر و زیان به تولید خود ادامه دهند. احتمال دارد دولت چین تعرفه های ضد دامپینگی در برابر واردات سنگ آهن کم عیار (زیر 56درصد) اعمال کند بطوریکه واردات سنگ آهن چین در سال های آتی به نصف کاهش پیدا کند.
خبر خوب مربوط به اعمال تخفیف 50درصد در حقوق دولتی و مالیات معادن سنگ آهن است که اخیراً دولت چین مصوب نبوده و از اول ماه می اجرا می شود تا فشار به معدن داران چینی تقلیل یابد. همین خبر باعث افزایش نسبی قیمت سنگ آهن و رسیدن به مرز 50 دلار در طول یک هفته گذشت شده است.
مجموعه معدنی گروه آنگانگ Angang: معتقد است در سال 2015 تولید کنسانتره سنگ آهن این شرکت می تواند به نقطه سر بسر برسد.
این گروه با وجود مشکلات حاد بازار سنگ آهن از منظر چشم انداز بلند مدت و برای رسیدن به دهه طلایی بعدی، برای توسعه ظرفیت سرمایه گذاری کرده است.
پس از تدوین طرح افزایش ظرفیتها که در آن زمان قیمتها بالا بود و همگام با شروع این توسعه که قیمتها رو به کاهش نهاد ، این شرکت تمام سعی خود را بر کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری معطوف داشته است.
در حال حاضر بسیاری از معادن کوچک این مجموعه تعطیل شده اند و معادنی که باقیمانده اند احتمالاً تولیداتشان را جهت حفظ بقا کاهش خواهند داد. لازم به ذکر است، تولید کنسانتره داخلی این گروه فقط می تواند پاسخگوی تقاضای واحدهای گندله سازی خودی باشد.
معادن سنگ آهنی که در مرکز چین قرار دارند مشابه معادن استان هبی تأثیر چندانی از سنگ آهن وارداتی نگرفته اند. این گروه معتقد است در آینده نزدیک، افزایش تقاضای فولاد هند و دیگر کشورهای آسیایی که در مسیر جاده ابریشم OBOR قرار گرفته اند افزایش پیدا خواهد کرد و میزان آهن قراضه چین عرضه بالایی نخواهد داشت.
مجموعه معدنی گروه شوگانگ Shougang: معتقد است قیمتهای سنگ آهن در بلند مدت راکد بوده و در صورت کاهش مالیات و حقوق دولتی مجدداً قیمت ها کاهش بیشتری خواهند یافت. همچنین این گروه بر این باور است که تقاضای فولاد در بازار پایین دستی هنوز شاهد عوامل نو ظهور جدیدی نخواهد بود و هم اکنون فرصت خوبی برای خرید و سازماندهی جدید بنگاههای معدنی به وجود آمده است.
*کیوان جعفری طهرانی
عضو هیات مدیره انجمن تولید‌کنندگان سنگ آهن
