در حاشیه دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی معدن، صنایع معدنی، ماشین‌آلات و تجهیزات وابسته «ایران کان مین ۲۰۱۶» که در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد، شاهد ارائه مباحث مختلف در حوزه معدن و صنایع معدنی در قالب کارگاه آموزشی و سمینار بودیم.
یکی از این سمینارها با عنوان راه‌های توسعه صادرات مواد معدنی از سوی کیوان جعفری طهرانی، مدیر امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران برپا شد. مباحث مطرح شده در این سمینار شامل تولید و صادرات موادمعدنی و محصولات بالادستی با ارزش افزوده بیشتر، لزوم ایجاد برند در تولیدات معدنی کشور و… بود. براساس گفته‌های مدرس این سمینار، ایجاد برند مشخص برای مواد معدنی ایران و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، راهکاری مهم برای توسعه صادرات مواد معدنی ایران و حضور قدرتمند ایران در بازار جهانی است.
اثر تحریم‌ها بر فعالیت‌های معدنی
مدیر امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان در سمینار راه‌های توسعه صادرات مواد معدنی ایران به تحریم‌ها اشاره کرد و گفت: کارشناسان معتقدند بیشترین تاثیر تحریم‌ها در حوزه اکتشافات معدنی بوده است. زیرا محدودیت‌های اعمال شده درباره رادیو مغناطیس تا رادیو اکتیو، امکان دسترسی به تجهیزات مورد نیاز در این بخش را از بین برده بود. به گفته فعالان حوزه معدن، عمده تجهیزات و فناوری‌هایی که در بخش ژئوفیزیک هوایی در کشور استفاده می‌شود، ساخت کشورهایی همچون فرانسه است که درپی تحریم‌ها، امکان ورود یا بازسازی آنها با مشکلات بسیاری همراه بوده است.
کیوان جعفری‌طهرانی به لزوم ایجاد برند برای تولیدات معدنی کشور اشاره کرد و گفت: تولید و صادرات مواد معدنی و محصولات بالادستی با ارزش افزوده بیشتر با ایجاد برند بزرگ معدنی به‌دست خواهد آمد. درواقع ضعف عمده کشور در صادرات مواد معدنی در گرو پایین بودن کیفیت محصولات تولیدی، یکنواخت نبودن کیفیت، مخلوط کردن غیرمجاز مواد معدنی نامتجانس با یکدیگر، نداشتن تعهد در زمان تحویل، عقد قرارداد و نبود تحویل بار و امتناع از برگشت پیش پرداخت یا پرداخت هر گونه جریمه (جریمه کیفیت یا دموراژ) است.
وی افزود: همچنین مواردی مانند هزینه‌های بالای حمل‌ونقل زمینی و ریلی، افزایش هزینه‌های بندری، نبود شناخت یا کمبود امکانات مالی صادرکننده برای صادرات به شکل CIF به جای FOB، تقلب در گزارش شرکت‌های بازرسی، رقابت ناسالم صادرکنندگان از نظر قیمت با یکدیگر و نبود شاخص قیمتی مشخص و قابل قبول برای همه صادرکنندگان، از دیگر ضعف‌های عمده کشور در صادرات است.
به عقیده مدیر امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران، همانطور که فروش و صادرات مواد معدنی و به طور کلی کامودیتی زیر قیمت بازار اشتباه است، قیمت‌گذاری غیرمتعارف و بالاتر از نرم بازار نیز مناسب نیست. برخی اوقات شاهد قیمت‌گذاری پایین یا بالاتر از شاخص بازار کالاها و مواد معدنی مختلف در بورس ۰هستیم که باعث کاهش صادرات هر دو بخش دولتی و خصوصی می‌شود.
جعفری طهرانی گفت: قیمت‌های پایین‌تر از شاخص بازار، باعث ضرر و زیان تولیدکننده یا معدندار می‌شود؛ درصورتی‌که قیمت‌های بالاتر یا باعث عقب‌نشینی تاجر و بازرگان برای خرید و صادرات می‌شود یا سوددهی او را در معرض خطر قرار می‌دهد. اگر تاجر ضرر کند به طور کل چرخه صادرات دچار خدشه شده و متوقف می‌شود. از طرفی در نوسانات شدید بازار، بخش خصوصی امکان تحمل این تغییرات شدید را ندارد و به دلیل تعهدات مالی خود برخی اوقات مجبور به فروش و صادرات زیرقیمت می‌شود.
وی ایجاد کنسرسیوم‌های فروش را به عنوان راهکاری برای کاهش ریسک در شرایط افت یا نوسانات بازار از طریق انجام معاملات آینده و مصون‌سازی از طریق سفته بازی دانست و افزود: با معاملات فیوچرز و هجینگ ریسک صادرکننده کاهش می‌یابد و مشابه معاملات لحظه‌ای، صادرکننده محموله را با سود محدود و منطقی در بازار آینده به شکل پشت در پشت می‌فروشد. بدیهی است در زمان سررسید تحویل بار، اگر باری وجود نداشته باشد، صادرکننده متحمل جریمه و ضرر و زیان زیاد خواهد شد.
شرط رقابت در بازار جهانی مواد معدنی
کاهش هزینه‌های تمام شده شامل هزینه‌های استخراج و اکتشاف، نیروی‌انسانی، ماشین‌آلات و مواد ناریه، از شروط رقابت در بازارهای جهانی است. همچنین هزینه‌های حمل زمینی ازجمله بخش‌های پرهزینه قیمت تمام شده تولیدات معدنی است.
جعفری طهرانی با بیان این مطلب گفت: رفع تحریم‌ها زمینه‌ساز ورود ماشین‌آلات نو و گاهی دست دوم با کیفیت، با سرعت بیشتر خواهد بود. ماشین‌آلات بسیار بزرگ علاوه بر قیمت بالاتر، استهلاک بیشتری دارند از این‌رو خرید و استفاده از آنها در معادن کوچک و متوسط به‌ویژه خصوصی مقرون به صرفه نیست. پس اجاره ماشین‌آلات و قراردادها باید به‌گونه‌ای باشد که هزینه تامین قطعات یدکی مستهلک برعهده پیمانکار، بهره‌بردار یا اپراتور دستگاه‌ها باشد. وی پیشنهاد داد: با توجه به اینکه ماشین‌آلات کالای سرمایه‌ای به شمار می‌روند استفاده از ماشین‌آلات ملکی به‌جای استیجاری توصیه می‌شود.
راهکارهای کاهش هزینه در حمل جاده‌ای و ریلی مواد معدنی
مهمترین مشکل درحال‌حاضر هزینه بالای حمل زمینی است. فاصله معادن با بنادر صادراتی که عمده آنها در جنوب کشور هستند، زیاد بوده و این موضوع قدرت رقابت را از تولیدکنندگان گرفته است. بنابراین یکی از اصلی‌ترین راهکارها، کاهش وابستگی به حمل جاده‌ای از طریق تشویق کاهش هزینه‌های حمل ریلی و تخفیفات راه‌آهن جمهوری اسلامی در امر صادرات همچون گذشته است. پس باید شاهد اتصال معادن خصوصی به شبکه ریلی بود. نوسازی ناوگان حمل ریلی شامل واگن‌های حمل مواد و لکوموتیوها و نیز واگن برگردان‌ها از دیگر راهکارهای کاهش هزینه حمل ریلی است. وی با بیان این مطلب ادامه داد: ناوگان ریلی کشور قدیمی است و در صورت نصب واگن برگردان در اسکله شهید رجایی، هزینه‌های بالای تخلیه موادمعدنی به طور دستی در منطقه مانوری و بارگیری دوباره آن روی کامیون که با هزینه بالا همراه است، تامین می‌شود. در واقع تغییر دیدگاه‌ها از حمل جاده‌ای به سمت حمل ریلی علاوه‌بر کاهش هزینه حمل، هزینه‌های آلاینده زیست‌محیطی، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تصادفات برای هر واحد حمل و نیز مجموع هزینه‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد.
منبع: گسترش صمت
