تحلیل شما از روند قیمت‌های جهانی سنگ آهن چیست؟

وضعیت بازار طبق روال هر ساله، در فصل زمستان رو به کاهش است؛ اما امسال تغییرات کمی ملموس‌تر از گذشته است. حتما اطلاع دارید در هفته گذشته انتخابات ریاست جمهوری کشور چین برگزار و «شی جین پینگ» برای دومین دوره ۵ ساله رییس جمهور چین شد. همان طور که می‌دانید تحولات سیاسی بر وضعیت تولید فولاد و سنگ‌آهن تاثیرگذار است. راهبردی که رییس جمهور فعلی چین در پیش گرفته، در جهت کاهش ظرفیت تولید فولاد آلوده‌کننده است. پیگیری این سیاست که با فصل سرما در چین همزمان است، کاهش تقاضا و تولید فولاد را به دنبال دارد. بنابراین کشور چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده و حتی تولید کننده سنگ‌آهن جهان، تاثیر بسیاری بر قیمت جهانی و بازار سنگ‌آهن دارد. پس از افت قیمت در ماه دسامبر، باید منتظر باشیم تا ببینیم سیاست‌های نشست بیستم حزب کمونیست چین در ماه مارس و بعد از عید شکوفه‌های چین، چه تاثیری بر بازار سنگ آهن خواهد گذاشت.

بیشتر فعالان داخلی از کدام رفرنس‌ها در خصوص قیمت در معاملات خود بهره می‌گیرند؟

به طور تقریبی تمام بازار آسیا، استرالیا، آمریکای جنوبی و بازار داخلی از شاخص پلتس استفاده می‌کنند. تنها در اروپا شاخص متال بولتن مقداری رواج دارد. بیش از ۸۰ درصد بازار جهانی سنگ آهن وابسته به پلتس است و اگر عده‌ای هنوز یومتال رو به عنوان شاخص حفظ کرده‌اند، در واقع رابطه یومتال را با پلتس تعریف کرده اند. یعنی یومتال به علاوه ایکس (یک عددی توافقی) برابر حدود پلتس می‌شود. در برهه‌ای از زمان (حدود سه سال پیش) به مدت کوتاهی متال بولتن معرف شاخص سنگ آهن ایران بود؛ اما این شاخص تنها یک عیار را شامل می‌شد. به همین خاطر این شاخص، نمی‌توانست پوشش کامل را برای کل عیارها بدهد. درمورد پلتس چهار شاخص وجود دارد؛ پلتس ۶۵ درصد که برای قیمت گذاری سنگ آهن کنسانتره ۶۴ به بالا استفاده می‌شود. دوم عیار ۶۲ درصد است که برای شاخص عیار سنگ آهن ۶۰ تا ۶۴ ملاک است. بعد شاخص پلاتس ۵۸ درصد با آلومینای پایین و ۵۸ با آلومینای بالا که برای سنگ آهن‌های در محدوده ۵۶ تا ۶۰ درصد با آلومینای پایین و بالا محاسبه می‌شوند. هر کدام از این شاخص‌ها معرف قیمت دو درصد بالاتر و پایین‌تر از خودشان هستند.

تاثیر صنعت فولاد چین بر بازار سنگ آهن ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

همان طور که صنعت فولاد چین بر بازار جهانی سنگ آهن تاثیر می‌گذارد، بازار ایران هم سهم محدودی از بازار سنگ آهن وارداتی به چین (بازار سنگ آهن Seaborne) دارد. با توجه به اینکه حدود چهار سال پیش، ایران سهم ۲.۳درصدی از بازار سنگ آهن وارداتی چین داشت، هرساله ظرفیت و مقدار سنگ آهن صادراتی به چین کاهش یافت. به دلیل عدم توانایی رقابت در کاهش قیمتی که در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ اتفاق افتاد، در نهایت سهم ایران از سنگ آهن وارداتی به چین به یک درصد کاهش پیدا کرد. نکته‌ای که لازم است در اینجا به آن اشاره کنم، سهم ۹۱ درصدی چین از بازار صادراتی ایران است. متاسفانه در این سال‌ها نتوانستیم بازارهایی مانند: ژاپن و کره جنوبی را جایگزین کنیم. مهمترین دغدغه ما تحریم‌ها بوده و با وجود اینکه بیش از ۲ سال از برجام می‌گذرد، اما هنوز نتوانستیم برای مشکل اعتبار اسنادی راه حلی پیدا کنیم. به همین خاطر ایجاد بازار جایگزین با مشکل رو به رو است.

وضعیت ذخایر داخلی را با توجه به تعطیلی عمده معادن کشور برای رتبه ایران در صادرات سنگ آهن چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اوج صادرات سنگ آهن و فعالیت‌های معادن بخش خصوصی جمهوری اسلامی ایران تا سال ۲۰۱۳ یا ۱۳۹۲ بود. بعد از آن دوره، قیمت جهانی سنگ آهن کاهش پیدا کرد و بسیاری از معادن به ویژه معادن بخش خصوصی بسته شدند. حدود نیمی از ۲۳.۵ میلیون تن صادراتی که ایران در سال ۱۳۹۲ داشت، توسط بخش خصوصی تامین می‌شد. در آن سال ظرفیت تولید سنگ آهن دانه بندی و کنسانتره کشور بیش از ۵۰ میلیون تن بود. اما اکنون به زیر ۵۰ میلیون تن کاهش پیدا کرده است. اگر معادن بخش خصوصی بسته نمی‌شد، ظرفیت تولید فعلی با سرمایه‌گذاری‌های جدید می‌بایستی به ۶۵ میلیون تن می‌رسید. در سال ۲۰۱۵ ایران رتبه دهم را بعد از کانادا در میان کشورهای تولیدکننده سنگ آهن جهان داشت، اما اکنون ما حداقل با ۲ پله سقوط در جایگاه دوازدهم قرار داریم. با توجه به اینکه هشت سال تا افق ۱۴۰۴ باقی مانده است و تولید سنگ آهن کاهش پیدا کرده، نیاز است دولت به این موضوع توجه بیشتری داشته باشد تا به مشکل کمبود سنگ آهن برخورد نکنیم.

پیش‌بینی شما از چشم انداز وضعیت بازار صادراتی سنگ آهن چیست؟

سهم صادرات ایران سال به سال رو به کاهش است. در حال حاضر طبق قانون جدید چین، خرید سنگ آهن با عیار متوسط به پایین متوقف شده است و این کشور به دنبال تولید فولاد با سنگ آهن با عیار ۵۸ درصد به بالا است. زیرا انرژی کمتری برای ذوب سنگ آهن ۵۸ نیاز است. اگر این روند ادامه پیدا کند و قوانین زیست محیطی چین استمرار داشته باشد، سنگ آهن ایران در تنگنای شدید قرار می‌گیرد. معتقدم باید تمامی معادن به سمت کنسانتره سازی پیش بروند. در رابطه با صادرات کنسانتره نیز با وجود کمبودی که در چرخه تولید فولاد وجود دارد همچنان برترین تولید کننده آهن اسفنجی در جهان هستیم. اما در حوزه تولید گندله هنوز با خودکفایی کامل فاصله داریم، هر چند این ضعف به زودی با افتتاح طرح‌های گندله سازی منطقه خواف و سنگان که حدود ۸ میلیون به ظرفیت تولید گندله کشور می‌افزاید تا حدود زیادی برطرف می‌گردد.

تحولات سیاسی جهان تا چه میزان براین بازار اثرگذاربوده است؟

ما بیشترین تاثیر را از بازار و تحولات سیاسی کشور چین گرفته ایم. زیرا همان طور که عرض کردم، چین ۹۱ درصد از بازار صادراتی سنگ آهن ایران را به خود اختصاص داده است. کشورهای دیگر نیز در بحث تحریم‌ها بی‌تاثیر نبودند؛ زیرا در هر صورت همین که ما نتوانستیم بازار جایگزینی مانند ترکیه ایجاد کنیم، خود، مساله‌ای مهمی است. دلیلش این است که بیشتر کارخانجات فولاد ترکیه در محدوده دریای سیاه و دریای مدیترانه قرار دارند. بنابراین حمل زمینی امکان پذیر نبوده و اگر بخواهیم از راه دریا اقدام به صادرات کنیم، باید از کانال سوئز استفاده کنیم. مشکلی که در اینجا با آن رو به رو هستیم، عوارض سنگینی است که بعد از دو خطه کردن کانال سوئز از کشتی‌های که بنادر مبدا یا مقصد آنها ایرانی است گرفته می‌شود.

 بنادر ما از چه میزان توانمندی برای صادرات سنگ آهن برخوردار هستند؟

در حدود چهل سالی که از تاریخ انقلاب اسلامی گذشته، طرح‌های توسعه بنادر کشور اجرا شده است؛ اما این طرح‌ها منطبق با نیازهای کشور نبوده است. بزرگترین بندر ما که کاربرد تجاری دارد، بندر شهید رجایی است. در طی این سال‌ها مهم‌ترین تغییری که در این بندر ایجاد شده، افزایش اسکله‌های این بندر بوده، اما در تمام این سال‌ها امکانات این بندر تجاری افزایش قابل توجهی پیدا نکرده و تحول خاصی در این بندر ایجاد نشده است. این موضوع یکی از مواردی است که می‌تواند بر روی بحث صادرات سنگ آهن تاثیر بگذارد. زیرا هزینه حمل دریایی از بندرعباس تا بنادر چین هم اکنون حدود ۱۶ دلار است که عدد قابل توجهی است. در حال حاضر حمل دریایی به دلیل افزایش قیمت، تاثیر منفی بر صادرات سنگ آهن گذاشته است. به نظرم یکی از بنادر مهمی که دولت باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشد، بندر شهید کلانتری چابهار است. زیرا این بندر عمق آب بالایی داشته و حتی کشتی‌هایی با ظرفیت ۸۰ هزار تن به بالا می‌توانند در آن پهلو بگیرند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد