جعفری‌طهرانی ادامه داد: از جمله عناصر نادر خاکی موجود در این منطقه می‌توان به «اکسید یتریم» Y2O3، «اکسید‌نئودمیوم»Nd2O3 و «اکسیدتریبوم»Tb2O3 اشاره کرد که هم در نمونه‌های سنگ‌آهن و آپاتیت (خاک فسفات) و هم در باطله‌های مواد معدنی فوق موجود بودند. او همچنین گفت: بر اساس آخرین اطلاعاتی که از معدن سنگ‌آهن چغارت بافق حاصل شده، باید گفت که استان یزد یکی از استان‌های پرپتانسیل برای عناصر نادر خاکی در کشور است که انتظار داریم روی این مساله به شکل جدی کار شود.
محدودیت در فرآوری و تکنولوژی
عناصر نادر خاکی به عنوان عناصر هایتک و استراتژیک شناخته می‌شوند که امروز در کشور ما متاسفانه عیار آنها بسیار پایین است. این در حالی است که فرآوری و استحصال آنها جنبه درآمدزایی برای اقتصاد کشور دارد. در بحث رشد فناوری فلزات استراتژیک کار چندانی در کشور صورت نگرفته است. البته چند وقتی است که سازمان ایمیدرو، مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران این دسته از عناصر را مورد توجه جدی قرار داده‌اند اما از آنجا که در حوزه تکنولوژی ضعیف هستیم نتوانسته‌ایم در این حوزه پیش برویم.
جعفری‌طهرانی درباره این پرسش که چرا تاکنون به این حوزه آن‌طور که باید در کشور توجهی نشده، گفت: ما در زمینه تست، آزمایش و فرآوری محدودیت‌های جدی‌ای داشته‌ایم. حتی امکانات تست و آزمایش این ماده معدنی تا این اواخر نیز در ایران مقدور نبوده است. او ادامه داد: همچنین فرآوری سنگ‌های حاوی عناصر نادر خاکی به عناصر منفرد، یک فرآیند پیچیده است که شامل حلال‌ها و باطله‌های سمی هستند که باید با دقت دفع شوند.
راهکار چیست
این تحلیلگر و ارشد حوزه معدن و صنایع معدنی درباره این پرسش که راهکار چیست، گفت: از آنجا که تکنولوژی این مواد معدنی را معدود کشورهایی از جمله آمریکا، چین و استرالیا دارند و ما تکنولوژی لازم فرآوری این دسته از مواد معدنی را نداریم می‌توان از تجربه این کشورها استفاده کرد. طبیعتا با استفاده از تکنولوژی چین که در دنیا هم ممتاز است این امکان برای ایران وجود دارد که بتواند از این دانش فنی استفاده کند.
او درباره این سوال که گفته می‌شود استحصال عناصر نادرخاکی در کشور ما اقتصادی نیست، گفت: به هیچ‌وجه این‌طور نیست. استحصال این دسته از مواد معدنی بسیار اقتصادی است. می‌توان گفت که عناصر نادر خاکی آنقدر قیمتی هستند که به واحد کیلوگرم فروخته می‌شوند که اصلا قابل مقایسه نسبت به سنگ‌آهن و مابقی کالاها و مواد معدنی که به صورت تن به فروش می‌رسند، نیست. وی به عنوان مثال گفت: در ماه مارس ۲۰۱۴ (فروردین ۱۳۹۳) که تست‌های فوق را روی نمونه‌های سنگ‌آهن و آپاتیت معدن چادرملو انجام دادم، قیمت سنگ‌آهن فوب بنادر ایران حدود تنی ۴۰ دلار بود ولی قیمت «یتریم» و «نئودمیوم» که در نمونه آپاتیت موجود بودند در آن زمان کیلوگرمی ۲۰ دلار برای «یتریم» و ۶۹ دلار برای «نئودمیوم» بود و مقدار موجودی هر یک به ترتیب ۸۳۲ppm و ۱۵۰۰ppm ثبت شد. برای «تربیوم» وضعیت خیلی خاص‌تر بود و در سنگ‌آهن چادرملو حداقل ۲۴۸ppm تا ۴۰۶ppm از این عنصر نادر خاکی موجود بود که قیمت آن در آن زمان کیلوگرمی ۹۵۰ دلار بود!
رقابت چین و آمریکا
در سال ۱۹۹۲ معاون نخست‌وزیر چین در زمینه اهمیت منابع معدنی گفت که در خاورمیانه نفت و در چین خاک‌های نادر وجود دارد. در سال ۱۹۹۹ رییس‌جمهور چین بود که تاکید کرد توسعه و کاربرد عناصر نادر خاکی را بهبود ببخشید و مزیت این منابع را به برتری اقتصادی تغییر دهید. با پیگیری همه‌جانبه از طرف مسوولان و فعالان اقتصادی این کشور، چین امروز بزرگ‌ترین تولید‌کننده عناصر نادر خاکی جهان شده است.
این تحلیلگر ارشد درباره وضعیت این ماده معدنی در کشورهایی از جمله چین و آمریکا گفت: چین حدود ۳۵ درصد از ذخایر جهانی این ماده معدنی را در خود جای داده است. از تولید سالانه بیش از ۲۱۳۰۰۰ تن خاک‌های نادر در سال ۲۰۱۹ در جهان، حدود دو سوم و به طور دقیق‌تر ۶۲ درصد آن یعنی ۱۳۲۰۰۰ تن توسط چین تولید شده است. همچنین این کشور در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۱۲۰ هزار تن یا ۷۰ درصد کل عناصر نادر خاکی را تولید کرده در حالی که آمریکا در همان سال تنها ۱۵ هزار تن عناصر نادر خاکی را تولید کرده بود. با توجه به این آمار ذخایر این کشور در مقایسه با چین بسیار کمتر است. آمریکا در مجموع ۱.۴ میلیون تن ذخیره این ماده معدنی را دارد، در حالی که ذخایر این عناصر در چین ۴۴ میلیون تن اعلام شده است.
جعفری‌طهرانی درباره این پرسش که چقدر این عناصر دارای اهمیت هستند، گفت: اهمیت این عناصر آنقدر مهم است که گاهی برخی از کشورها از آن به عنوان تهدید استفاده می‌کنند. چین در جنگ تجاری خود با آمریکا در سال ۲۰۱۹ از عناصر نادر خاکی به عنوان تهدید استفاده کرد. در واقع پکن تهدید به قطع عرضه این مواد به آمریکا کرد.
گفته می‌شود قرار است در سال‌های آینده تولید عناصر نادر خاکی به لحاظ جغرافیایی توسعه پیدا کند زیرا آمریکا و اروپا تلاش می‌کنند وابستگی خود را به چین روز‌به‌روز کاهش دهند.
با توجه به اهمیت عناصر نادر خاکی در جهان، ایران هم می‌تواند با تاکید بر دوری از اقتصاد نفتی و رشد مواد معدنی به جایگاه بالایی در این حوزه دست پیدا کند. مساله مهم این است که شناخت دقیق فعالیت‌های معدنی، مشکلات و موانع آن تنها از طریق تعامل سازنده با فعالان و دلسوزان این حوزه امکان‌پذیر است. با مطالعه دقیق، تمرکز بر دانش و رشد تکنولوژی و تعامل با کشورهایی که از این دانش بهره‌مند هستند می‌توان به توسعه اقتصادی کشور کمک کرد. در این رابطه قوانین نباید خلق‌الساعه یا منحصر به عمر یک دولت یا یک مجلس باشد. ضمن اینکه سیاستگذاران باید نگاه کلان داشته و با تمرکز بر منافع ملی در راستای رونق عناصر نادر خاکی تلاش کنند.
منبع: جهان صنعت