تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ آهن و فولاد گفت: دو کشور هند و پاکستان، بهترین بازارها برای صادرات زغالسنگ حرارتی ایران هستند که در این زمینه نیازمند یک برنامه‌ریزی مدون از سوی دولت و همراهی بخش خصوصی هستیم.
«کیوان جعفری طهرانی»در گفت‌وگو با سایت تحلیلی- خبری معدن۲۴ اظهار داشت: بخش خصوصی در طول ۱۵ سال گذشته در این زمینه نسبتا فعال بوده و حتی صادرات زغال حرارتی از معادن خصوصی به کشور پاکستان نیز انجام شده است.
جعفری طهرانی یادآوری کرد: در افغانستان پیش از روی کار آمدن طالبان در زمان اشرف غنی، روابط سیاسی خوبی بین این کشور و پاکستان شاهد نبودیم به طوری که اجازه گذر کامیون‌ها از افغانستان به پاکستان داده نمی‌شد، اما با روی کار آمدن طالبان که همزمان با پایان یافتن پاندومی کرونا بود و تقاضای جهانی برای زغالسنگ افزایش یافت، شاهد افزایش صادرات رسمی و قاچاق این محصول از مرزهای جنوبی افغانستان به پاکستان بودیم.
وی افزود: پس از ۶ ماه از حضور طالبان، عوارض ۲۰۰ دلار در هر تن بر صادرات این محصول وضع شد که لطمه شدیدی به تجار افغانستان و پاکستانی وارد کرد. هرچند بعدها این عوارض به ۱۰۰ دلار در هر تن کاهش یافت اما در مجموع منجر به محدودیت صادرات زغالسنگ افغانستان به پاکستان شد.
تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ‌آهن معتقد است: این شرایط و همچنین نیاز بالای پاکستان به منابع زغال سنگ حرارتی و همچنین هندوستان، بازارهای بسیار خوبی در اطراف ما هستند.
ملاحظات خاص صادرات زغالسنگ
وی در عین حال گفت: باید توجه کرد صادرات زغالسنگ نیازمند مهارت‌های خاصی نیز هست.
جعفری طهرانی توضیح‌داد: از آنجایی که چگالی زغالسنگ بسیار پایین است؛ به طور مثال وقتی می‌خواهیم ۲۵ هزار تن از آن را در بنادر دپو کنیم،شاید به اندازه حجم ۵۰ هزار تن سنگ آهن فضا نیاز داشته باشد و اینگونه موارد باید در ملاحظات صادراتی لحاظ شود.
وی اضافه‌کرد: همچنین وقتی از یک کشتی ۵۰ هزار تنی برای حمل این محصول استفاده می‌شود، فقط بین ۲۵ تا ۲۸ هزار تن می‌توان بارگیری کرد و این مسئله نیز ۲ برابر شدن نرخ حمل دریایی آن را به دنبال دارد.
تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ‌آهن تاکید کرد: ما در بحث زغالسنگ غیر از رطوبت معمولی که کلیه مواد معدنی دارند آیتمی بنام «رطوبت ذاتی» یا Inherent Moisture داریم که سبب می‌شود حتی زغالسنگ ۱۰۰ درصد خشک نیز تا چند درصد رطوبت ذاتی داشته باشد و همه موارد در نرخ تمام شده زغال CFR مقصد تاثیرگذار می باشد.
افول صادرات زغالسنگ از ابتدای دهه ۹۰
صنعت زغالسنگ ایران جزو صنایع معدنی است که رشد آنچنانی نداشته و در مقاطعی حتی عقب‌گرد نیز داشته است.
وی گفت: اوج صادرات کشور به ویژه در بخش دولتی در حوالی بحران جهانی « Global Crisis» یعنی بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ (۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸) بود که هم زغالسنگ به ویژه زغالسنگ حرارتی از کارخانجاتی نظیر زغالشویی کرمان صادر می‌شد و هم شرکت «اینتر کربن» تاسیساتی را در حوضچه بازیافت در بیرون محوطه زغالشویی کرمان بنا کرده بود و نسبت به استحصال، بازیافت و صادرات آن اقدام می‌کرد.
جعفری طهرانی یادآور شد: «اینترکربن» یکی از بزرگترین شرکت‌های تولید و تجارت زغالسنگ جهان است که اصالتی ترکیه‌ای داشته و جزو شرکت‌های بسیار معتبر در این کشور و در سطح جهانی محسوب شده و نقش پررنگی در تجارت محصول ایفا می‌کند.
وی ادامه داد: از سال ۹۰ به بعد، به‌تدریج صادرات زغال سنگ با کاهش مواجه شد.
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ‌آهن درخصوص ذخایر کشورمان اظهار داشت: در ایران زغال کک‌شو کامل نداریم، بلکه بیشتر حرارتی یا نیمه کک‌شو است. برای تعیین قابلیت کک‌شوندگی زغالسنگ از مولفه‌ای به نام CSN (Crucible Swelling Number) استفاده می‌شود که اگر بین ۱ تا ۳ باشد زغالسنگ حرارتی، بین ۴ تا ۶ نیمه کک‌شو و ۷ تا ۹ تمام کک‌شو است.
وی خاطرنشان‌کرد: زغالسنگ استرالیا با شاخص CSN بالای ۷ جزو بهترین‌ها در جهان است، اما زغالسنگ حرارتی ایران زیر ۳ یا حوالی ۳ است و این رقم برای زغالسنگ نیمه کک‌شو بین ۴ تا ۶ می‌باشد.
جعفری طهرانی ادامه‌داد: در محاوره به این شاخص «عدد تورم» نیز اطلاق می‌شود؛ این شاخص معرف زغال سنگی است که تحت حرارت بدون اکسیژن قرار می گیرد و هرچه عدد تورم بیشتر باشد قابلیت کک شوندگی زغالسنگ بیشتر است.
وی گفت: یکی از دلایلی که در کشورمان شرکت‌ها به ویژه کوره‌بلندها وابسته به واردات زغال سنگ هستند، واردات زغال‌های مرغوب با عدد تورم بالا است. این زغال‌ها با درصدی اختلاط با زغال‌سنگ‌‌های نیمه کک‌شوی داخلی در پروسه احیا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ‌آهن خاطرنشان کرد: ذخایر زغال کک‌شوی ایران با عدد تورم بالای ۶ بسیار محدود است و همین مساله یکی از مشکلات ما در این حوزه است.
وی افزود: فارغ از بحث تولید، معتقدم شانس خوبی برای صادرات زغال سنگ حرارتی کشور وجود دارد. وقتی کشور می‌تواند زغال نیمه کک‌شو را به طور مستقیم یا مخلوط با زغال‌های وارداتی مورد استفاده قرار دهد، بحث صادرات آن مطرح نیست ولی در مورد زغال حرارتی موضوع متفاوت است.
جعفری طهرانی یادآور شد: در کشورمان با توجه به اینکه صنعت زغال سنگ، استخراج و توسعه آن از همان ابتدا وابستگی زیادی به ذوب آهن اصفهان داشت و با عنایت به اینکه ذوب آهن نیز با تکنولوژی روس‌ها احداث و راه‌اندازی شده بود، معیارهای اندازه‌گیری در این صنعت از جمله پلاستومتری نیز تا اندازه‌ای بر مبنای پارامترهای روسی تعریف شده است.
تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ‌آهن بیان‌داشت: بر اساس استاندارد انگلیسی در جهان، عدد تورم بر پایه CSN تعریف می‌شود، اما در کشورمان بعضا عدد تورم یا پلاستومتری همچنان بر اساس معیارهای روسی تعیین می‌شود که اگر اشتباه نکنم این عدد بین یک تا ۱۴ متغیر است.