در شرایطی که تشدید تحریمها به همراه چالش‌های ناشی از قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی دایره مبادلات اکثر شرکت‌ها و صنایع را تنگ‌تر کرده، رشد ۱۲ درصدی سهام ۸۴ شرکت بزرگ معدن و صنایع معدنی که اکثر آنها در گروه شرکت‌های خصولتی قرار دارند شائبه بهره‌گیری این گروه از رانت‌های دولتی را افزایش داده است. در واقع برخی از کارشناسان معتقدند اگرچه نقش مدیریتی در ارتقای سهام این شرکت‌ها موثر بوده اما برخورداری از منابع یارانه‌ای انرژی به همراه امکاناتی که دولت در راستای دور زدن تحریمها به این شرکت‌ها اختصاص می‌دهد زمینه رشد سهام را فراهم آورده است. این در حالی است که در مقابل این اظهارات، تحلیلگران موضوع رانت را منتفی دانسته و معتقدند استقبال گسترده سرمایه‌گذاران خرد و نقدینگی‌های سرگردانی که در نوسانات بازار ارز و طلا به دنبال جایگاه مطمئن‌تری می‌گردند رشد سهام را رقم زده که این موضوع به همراه رشد نرخ ارز، سودآوری را برای این شرکت‌ها به همراه داشته است.
رشد سهام ۸۴ شرکت بخش معدن
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) روز جمعه گذشته از رشد هفتگی ارزش سهام ۸۴ شرکت بخش معدن و صنایع معدنی در بورس تهران خبر داد و مجتمع فولاد مبارکه و شرکت ملی مس ایران را پیشتازان این جریان رو به رشد معرفی کرد. بنا بر این خبر این نخستین بار است که ارزش سهام مجتمع فولاد مبارکه به مرز ۱۰۰هزار میلیارد تومان می‌رسد. در همین راستا چندی پیش و در هفته منتهی به ۲۵دی نیز بازار بورس اوراق بهادار تهران شاهد اوج‌گیری ارزش سهام شرکت‌های معدنی و صنعتی بود. این دستاوردها در تنگنای تحریم‌هایی رقم می‌خورد که در یک سال و نیم گذشته برصادرات آهن، آلومینیوم، فولاد و مس ایران سایه انداخته است.
رشد ارزش سهام تنها رویداد تحسین‌برانگیزی نیست که شرکت‌های صنعتی و معدنی در این مدت رقم زدند. تحلیل احسان سلطانی پژوهشگر اقتصادی از سود خالص ۲۰ بنگاه بزرگ صنعتی معدنی خصولتی در سال ۱۳۹۷ حکایت از آن دارد که در سال گذشته سود فولاد مبارکه بیش از ۱۶۰هزار میلیارد ریال بود. رتبه دوم این فهرست به شرکت ملی صنایع مس ایران با سود نزدیک به ۶۰ هزار میلیارد دلار تعلق داشت.
واقعیتی که اهمیت ویژه‌ای به رشد ارزش سهام شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی می‌دهد این است که چهار صنعت فولاد، بانک، بیمه و پتروشیمی و پالایشگاهی تاثیر زیادی بر شاخص بورس دارند و با رشد شاخص گروه‌های یادشده، شاخص کل بازار نیز رشد خواهد کرد.
با این همه همچنان این سوال مطرح است که در این فشار برآمده از تحریمها رشد ارزش سهام بنگاه‌های بزرگ صنعتی و معدنی در بورس اوراق بهادار تهران و ارقام چشمگیر مربوط به سود خالص آنها چگونه و با تکیه بر چه منبع درآمدی حاصل شده است؟
توانمندی در بازاریابی و فروش
در این باره ولید هلالات کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» توضیح داد: ایرانی‌ها به تازگی به سرمایه‌گذاری در بورس اشتیاق بیشتری نسبت به گذشته نشان می‌دهند. چنین تغییری باعث شده بازار سهام تا اندازه‌ای رشد کند. این رشد هم صنایع سودده و هم صنایع زیان‌ده را دربر می‌گیرد.
وی ادامه داد: پس از آغاز تحریمها در اواسط سال گذشته خورشیدی بهای شمش فولاد ایران تا ۳۴۰ دلار سقوط کرد در حالی که نرخ شمش فولاد در ناحیه سی‌آی‌اس حدود ۴۰۰ دلار بود اما پس از آن شرکت‌های فولادی توانستند قیمت‌ها را با قیمت بازار جهانی هم‌سطح و در فروش و پیش‌فروش توانمندانه عمل کنند. این نشان‌دهنده توانمندی شرکت‌ها در بازاریابی و فروش در شرایط تحریم است.
هلالات افزود: بازار سهام براساس گزارش ماهانه و شفاف‌سازی شرکت‌ها عمل می‌کند. در کنار اینها افزایش بهای دلار هم به سوددهی شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی دامن زده است؛ فضایی که در شرکت‌های پتروشیمی هم وجود دارد.
رانتی در کار نیست
همچنین کیوان جعفری‌طهرانی کارشناس ارشد بازارهای بین‌الملل سنگ‌آهن و فولاد در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» ضمن رد شائبه بهره‌گیری از رانت افزایش اقبال عمومی به سرمایه‌گذاری در بازار سهام را دلیل این رشد دانست و اظهار کرد: تاکنون در بازار ایران، سرمایه‌ها به پروژه‌های میان‌مدت و بلندمدت مانند مسکن متمایل بود؛ بخشی که حالا به دلیل رکود، بازار آن از رونق افتاده است. ارز و طلا از دیگر بازارهای مورد توجه سرمایه‌داران ایرانی برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بوده است.
وی افزود: در حال حاضر سرمایه زیادی در دست مردمی است که از سودهای بانکی قطع امید کرده و به دنبال محلی برای سرمایه‌گذاری هستند. بورس با همه ریسک‌هایی که دارد به تازگی توانسته این سرمایه‌های سرگردان را به خود جذب کند.
جعفری‌طهرانی ادامه داد: شرکت‌های معدنی و فولادی نیز در یک و سال نیم گذشته عملکرد خوبی داشته‌اند و حتی در سایه تحریمها توانسته‌اند صادرات خود را حفظ کنند، در نتیجه سهام آنها مورد توجه قرار گرفت. اما نباید فراموش کرد رشد ارزش سهام این شرکت‌ها در شرایطی اتفاق افتاد که ایران هنوز در لیست سیاه FATF قرار نگرفته بود. این اتفاق می‌تواند باعث شود حتی کشورهای دوست مانند چین که تاکنون در هر شرایطی از ما خرید می‌کردند، از این پس احتیاط به خرج دهند.
این کارشناس ارشد صنعت فولاد اضافه کرد: اما به نظر من آنچه بیش از هر چیز به رشد اخیر ارزش سهام شرکت‌های معدنی و صنعتی انجامیده فارغ از توسعه صادرات این شرکت‌ها جهت‌گیری سرمایه‌های داخلی به سوی بازار بورس است. به باور من یک مشارکت عمومی برای خرید سهام اتفاق افتاده و این باور در مردم به وجود آمده که اگر بتوانند ریسکی که در بازار سهام وجود دارد را به خوبی مدیریت کنند، ارزش سهام‌شان از نرخ تورم داخلی بیشتر خواهد بود و این بازار می‌تواند جایگاه خوبی برای درآمدزایی باشد.
جعفری‌طهرانی در پاسخ به اینکه شرکت‌های معدنی چگونه توانستند در شرایط تحریم بخش زیادی از اقبال عمومی به بورس را به خود اختصاص دهند، گفت: مردم قدرت تشخیص دارند و می‌فهمند که به طور مثال صنعت خودروسازی ایران ضررده و فولاد و مس سودده است. عملکرد فولاد مبارکه و شرکت ملی مس در تولید، فروش و صادرات در شرایط تحریم تحسین‌برانگیز بوده است و به نظر من با وجود تنگناهایی که بر سر راه صادرات محصولات وجود داشته، این شرکت‌ها و همتایان آنها توانسته‌اند دست‌کم تاکنون و پیش از قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF به خوبی تحریمها را مدیریت و با آن مقابله کنند.
وی افزود: ما به دلیل تحریمها همواره مجبور بوده‌ایم کالاهای باکیفیت را با قیمتی کمتر از نرخ جهانی به فروش برسانیم و در چنین شرایطی همواره مشتری‌های برون‌مرزی خود را در فولاد و حتی مس حفظ کرده‌ایم. هند، چین و کشورهای جنوب شرقی آسیا مشتری‌هایی هستند که در هر شرایطی از ایران خرید می‌کنند و امیدوارم این روند را ادامه دهند. در ضمن این شبهه را که شرکت‌های معدنی و صنعتی از رانت خاصی برخوردار هستند تایید نمی‌کنم و سوددهی شرکت‌های معدنی و فولادی را در شرایط تحریم نشانگر توانمندی مدیران آنها می‌دانم.
گفتنی است دور نخست تحریم‌های آمریکا علیه ایران در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ۶ آگوست ۲۰۱۸ (۱۵ مرداد ۱۳۹۷) آغاز شد. این تحریمها فلزات و معادن ایران را نیز دربر می‌گرفت. دور دوم ۴ نوامبر (۱۳ آبان) همان سال اعمال شد و کشتیرانی، بیمه، بانک و خودروسازی را هدف گرفت. در اردیبهشت و دی سال جاری بود که تحریمها شدت یافت و بخش معدن و فلزات ایران را هم بی‌نصیب نگذاشت. صنایعی که در صادرات غیرنفتی برای ایران بسیار ارزشمند هستند، ارزآوری چشمگیری برای کشور به دنبال دارند و نقش مهمی در ایجاد فرصت‌های شغلی و استخدام نیروی کار فراهم می‌آورند. ترامپ به اشخاص حقیقی و همه کشورها هشدار داده هر گونه معامله با ایران در بخش فلزات و یا اجازه دادن به ورود محصولات این بخش به بندرهای این کشورها برای آنها پیامدهای وخیمی به دنبال خواهد داشت. مصادره اموال و قرار گرفتن در لیست تحریم‌های آمریکا از جمله این پیامدهاست و ناقضان این تحریم از ورود به آمریکا منع می‌شوند.
منبع: جهان صنعت