یک سوال که همیشه در حوزه معدن مطرح بوده این است که اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود، آیا شرایط برای ورود سرمایه‌گذار خارجی به این بخش فراهم است؟ آیا معادن ما آماده جذب سرمایه‌گذاری هستند؟ آیا سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به ایران نقشه راه مشخصی دارند؟ کارشناسان به این سوالات پاسخ منفی داده و باور دارند که شرایط برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش معدن فراهم نیست.
در چرایی این موضوع آنها از اطلاعات و آمارهای مختلف در حوزه معدن و ضعف همراهی آن با استانداردهای روز دنیا سخن می‌گویند. آنها باور دارند هر یک از فعالان اقتصادی در حوزه معدن، مدل خاص خود را دارند و حتی دیده شده که نگاه‌ها سلیقه‌ای و از استانی به استان دیگر متفاوت است. روزنامه صمت درباره اینکه اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود، آیا فضا برای ورود فعالان معدنی خارجی به کشور آماده است یا خیر گزارشی تهیه‌کرده که آن را در زیر می‌خوانید.
بزرگ‌ترین معضل معدن
فرشید طیبی، عضو خانه معدن تهران با بیان اینکه شرایط کشور برای ورود سرمایه‌گذار خارجی فراهم نیست به صمت گفت: تحریم‌ها بالاخره روزی برداشته می‌شود و سرمایه‌گذاران خارجی وارد کشور خواهند شد، اما مسئله این است که ما شرایط را برای ورود آنها فراهم نکرده‌ایم. درواقع یکی از بزرگ‌ترین معضلات بخش معدن بی‌توجهی به استانداردهای بین‌المللی و همراه نبودن با اطلاعات روز دنیا است.
مسیری مشخص نداریم
عضو خانه معدن تهران با تاکید بر اینکه معادن ما با استانداردهای سرمایه‌گذاری بین‌المللی هیچ‌گونه سنخیتی ندارند، گفت: متاسفانه در این زمینه نقشه راه مشخصی نداریم و نتوانسته‌ایم به‌صورت شفاف و مطابق با استانداردهای روز عمل کنیم. با بررسی گزارشات معادن خواهیم دید که اغلب آنها بین‌المللی نیستند و یک مسیر و شناسنامه مشخص ندارند. او تاکید کرد: اگر سرمایه‌گذار خارجی به هر دلیلی وارد کشور شود و مطرح کند که به تحریم‌ها اهمیتی نمی‌دهد و قصد فعالیت اقتصادی در کشور ما را دارد، معادن و شرایط موجود آماده ارائه خدمات به سرمایه‌گذار بین‌المللی نیستند. طیبی با اشاره به اینکه گزارشات در زمینه اکتشاف و بهره‌برداری به‌روز نیستند، خاطرنشان کرد: در دنیا یک زبان مشترک برای ارائه گزارش پایان عملیات اکتشاف، گزارش بهره‌برداری، میزان ذخایر و نحوه استخراج وجود دارد، این در حالی است که در کشور ما شرایط به این‌گونه نیست و روش‌ها، آمارها و ارقام هر یک متفاوت هستند. فرض کنید فردا تحریم‌ها برداشته شوند و سرمایه‌گذاران بخواهند در معادن کشور سرمایه‌گذاری کنند، چه بسترهایی را فراهم نکرده‌ایم؟!
نگاه سلیقه‌ای
عضو خانه معدن تهران با اشاره به اینکه شرکت‌های معدنی هر کدام سلیقه‌ای عمل می‌کنند و نقشه راه مشخصی ندارند، گفت: در ارائه گزارشات معدنی آنقدر نگاه سلیقه‌ای حاکم است که موضوع از استانی به استان دیگر هم تفاوت می‌کند، در حالی که در دنیا برای این مهم استانداردهای خاصی وجود دارد. استرالیا، کانادا، روسیه و شیلی هر یک براساس استانداردهای بین‌المللی گزارشات خود را تهیه می‌کنند. طیبی در پایان گفت: اگر بخواهیم این روند را اصلاح کنیم به زمان زیادی نیاز داریم که شاید چندین سال طول بکشد. او تاکید کرد: امروز باید مطالعات خود را آغاز کرده و گسترش دهیم تا به زبان مشترک با دنیا در مسائل فنی معدن دست پیدا کنیم.
عضو خانه معدن تهران در پاسخ به این سوال که در این زمینه چه انتظاری از وزیر صنعت، معدن و تجارت دارید، تصریح کرد: وزارتخانه باید بسترهای لازم را برای داشتن زبان مشترک با دنیا فراهم کند تا سرمایه‌گذاران بتوانند در حوزه معدن وارد شوند.
مراکزی مخصوص ممیزی معادن
کیوان جعفری طهرانی، کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن به صمت گفت: در سال ۲۰۱۵ یعنی زمان مذاکرات و توافق برجام، موسسات مشاور بین‌المللی که کار تحقیق و توسعه را انجام می‌دادند، تلاش کردند اطلاعاتی را از شرکت‌ها و وضعیت اقتصادی معادن ایران در اختیار سرمایه‌گذاران خارجی قرار دهند؛ به‌طور مثال نماینده شرکت فراست و سولیوان (frost & solivan) که دفتر مرکزی آن در امریکا و نمایندگی آن در بسیاری از کشورها است، مطرح کرد قرار است برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند به حوزه معدن ایران اطلاعات شرکت‌های مختلف را ممیزی و تحقیق کند که آیا وضعیت آنها منطبق با استانداردهای بین‌المللی است یا خیر.
لزوم به‌روز کردن اطلاعات
کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن ادامه داد: این موسسه مطالعاتی، پژوهشی و مشاوره‌ای تیم گسترده‌ای از مهندسان را استخدام و هزینه‌های زیادی صرف کرد تا تحلیلی کارشناسی شده ارائه دهد؛ به‌طور مثال برای تهیه گزارشی که شامل مطالعات امکان‌سنجی مقدماتی (PFS) بود، حدود یک‌میلیون یورو دریافت کرد و اگر قرار بود مطالعات امکان‌سنجی دقیق‌تری هم تهیه کند، عددها ۱۰ برابر افزایش می‌یافت. ادعای اصلی این موسسه آن بود که پروژه‌هایی که ظرفیت رشد در حوزه معدن و صنایع معدنی و فولاد داشتند را بررسی می‌کرد. جعفری طهرانی با اشاره به وضعیت مطالعات در بخش معدن کشور، گفت: به‌دلیل تحریم‌ها ما دور از استاندارد بین‌المللی حرکت کرده و در نتیجه نتوانسته‌ایم در حوزه معدن دست به مطالعات امکان‌سنجی مقدماتی و قطعی بزنیم. در این بین مهم‌ترین مسئله به‌روز کردن اطلاعات است که باوجود مشکلات اقتصادی و دور بودن از اطلاعات دنیا، عملیاتی نبوده است. کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن با اشاره به اینکه هر شرکتی در کشور برای تهیه آمار و اطلاعات به‌صورت سلیقه‌ای عمل می‌کند، گفت: هرچند شرکت‌های خصوصی اغلب سلیقه‌ای عمل می‌کنند، اما به هر حال تهیه اطلاعات توسط بخش خصوصی کمک بزرگی به بخش معدن کشور کرده است. البته بخش دولتی نیز اطلاعات و آمار خوبی را تهیه و تنظیم کرده است؛ هرچند که گاهی آن را در اختیار همه قرار نداده است.
ورود سرمایه‌گذار ۲ سال طول می‌کشد
جعفری طهرانی با اشاره به زمان‌بر بودن اصلاح این روند، گفت: اگر تحریم‌ها برداشته شود، ورود سرمایه‌گذار خارجی حدود ۲ سال طول می‌کشد، چراکه شرکت‌ها و موسسات تحقیق و توسعه که کار ممیزی را انجام می‌دهند، باید با استخدام افراد مجرب گزارش‌هایی را که توسط دیگران تهیه شده، بررسی کنند و باتوجه به استانداردهای روز پیش ببرند. او ادامه داد: باتوجه به اینکه این موسسات درحال‌حاضر به‌دلیل تحریم‌ها وارد کشور نمی‌شوند، ما باید سعی کنیم تا حد امکان اطلاعات خود را به‌روز نگه داشته و برای توسعه بخش معدن تلاش کنیم.
مدیریت موثر کرباسیان در ایمیدرو
کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن با اشاره به اقداماتی که در گذشته ازسوی ایمیدرو صورت گرفته، تصریح کرد: در زمان ریاست مهدی کرباسیان در ایمیدرو، پروژه‌های خوبی برای جذب سرمایه‌گذار تعریف و تهیه شد. البته برخی از گزارشاتی که از معادن کشور تهیه شده بود -هرچند اطلاعاتی را در بر داشت- با استانداردهای روز دنیا همراه نبود. به هر حال همین اطلاعات باعث می‌شد طرف خارجی علاقه‌مند و برای سرمایه‌گذاری در کشور تشویق شود که در ادامه با کارشکنی‌هایی از جمله خروج امریکا از برجام متوقف شد.
اعتبار میان بانک‌ها
جعفری طهرانی با اشاره به اینکه تهیه گزارش‌های معدنی اصول خاصی دارد که باید آن را رعایت کرد، تصریح کرد: کار شرکت‌هایی مثل «فراست و سولیوان» تنها تهیه گزارش است. این شرکت با اینکه هزینه زیادی از مخاطبان خود دریافت می‌کند، اما گزارش‌هایش آنقدر معتبر است که بانک‌های خارجی براساس آن به شرکت‌ها وام می‌دهند، این در حالی است که گزارش‌های ما حتی از طرف بانک‌های خودمان نیز قابل قبول نیست؛ چه برسد به بانک‌های بین‌المللی! درواقع گزارش‌ها باید طوری باشد که بانک را مجاب کند که روند عرضه و تقاضای محصول را در سالیان سال بررسی و بتواند فاینانس یا تعیین سرمایه کند. در اصطلاح تجارت بین‌الملل به این‌گونه گزارشات امکان‌سنجی (Bankable Feasibility Study) می‌گویند که با ارائه آن به بانک‌ها به‌سهولت موضوع تامین سرمایه تصویب می‌شود. او تاکید کرد: این چیزی است که ما در ایران به‌طور مطلوب به آن نپرداخته‌ایم.
نقش تحصیلکرده‌ها
کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن با بیان اینکه اگر تحریم‌ها برداشته شوند، می‌توانیم گزارش مدون و به‌روز در بخش معدن داشته باشیم، گفت: در نتیجه این گزارشات وضعیت موجود محصولات معدنی به‌طور مثال مس در دنیا و روندی که در چند سال آینده دارد، بررسی می‌شود و ما هم با دنیا هماهنگ می‌شویم. او خاطرنشان کرد: انتظار این است که افراد تحصیلکرده زیر چتر یک موسسه بین‌المللی قرار گیرند تا گزارشی که مطابق با استانداردهای بین‌المللی است تهیه کنند.
سخن پایانی…
کارشناسان باور دارند یکی از بزرگ‌ترین معضلات بخش معدن کشور این است که برای حضور سرمایه‌گذار خارجی آمادگی کافی نداریم. اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود و بخواهیم درها را برای ورود سرمایه‌گذار خارجی به کشور باز کنیم، به‌دلیل اینکه نقشه راه معدن چندان مشخص نیست، عرصه برای سرمایه‌گذاران نیز جذابیت چندانی ندارد. آنها مطرح می‌کنند هر شرکت خصوصی در بخش معدن کشور به‌صورت سلیقه‌ای عمل می‌کند و قوانین خاص خود را دارد، این در حالی است که در دنیا یک زبان مشترک برای ارائه گزارش پایان عملیات اکتشاف، بهره‌برداری، میزان ذخایر و نحوه استخراج وجود دارد. کارشناسان به‌عنوان راهکار از وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار دارند که بسترهای لازم را برای داشتن زبان مشترک با دنیا فراهم کند تا سرمایه‌گذاران خارجی وارد حوزه معدن کشور ما شوند. همچنین آنها باور دارند ما تحصیلکرده‌های زیادی در حوزه معدن داریم که باید سعی کنند دانش خود را به‌روز نگه داشته و از دانش سازمان‌های بین‌المللی بهره ببرند.
منبع: صمت