آمریکا با خروج از برجام شانس خود برای استفاده از شورای امنیت علیه ایران براساس قطعنامه ۲۲۳۱ را از دست داده و قدرت مانور این کشور علیه ایران تنها برمبنای تحریم‌های یکجانبه است.
با این حال کارشناسان باور دارند دولت امریکا استدلال سیاسی و حتی حقوقی خود را برای فعال کردن مکانیسم ماشه دارد و به‌طور طبیعی زیر بار مخالفت اعضای شورای امنیت نخواهد رفت. به اعتقاد دولت ترامپ در مکانیسم ماشه و بازگشت خودبه‌خود تحریم‌ها نیازی به موافقت اعضای شورای امنیت نیست؛ بنابراین دولت امریکا بدون توجه به مخالفت یا موافقت اعضای شورای امنیت بازگشت تحریم‌ها را اعلام می‌کند و به‌عبارتی آن را به‌رسمیت می‌شناسد.
البته کارشناسان باور دارند بازی با تحریم‌ها ازسوی امریکا تنها با هدف ایجاد التهاب در فضای اقتصادی ایران و افزایش حساسیت بین‌المللی ازجمله شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نسبت به ایران است. در واقع هدف نهایی ترامپ از این اقدامات، نشان دادن این است که به وعده انتخاباتی خود یعنی پایان دادن به برجام عمل کرده است.
درباره سیاست مکانیسم ماشه و اینکه آیا امریکا می‌تواند آن را عملیاتی کند یا خیر و اینکه تحریم‌های امریکا چه تاثیری بر حوزه معدن گذاشته با کارشناسان گفت‌وگو کرده که در زیر می‌خوانید.
اتفاق جدیدی نیفتاده است
کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با بیان اینکه تحریم‌های امریکا همواره خودبه‌خود و به‌طور کامل در حوزه معدن و صنایع معدنی اجرایی شده، روزنامه صمت گفت: به‌دلیل اینکه امکان هیچ گونه فعالیت بانکی بین ایران و کشورهای دیگر وجود ندارد، صادرات در حوزه معدن به‌شدت متاثر شده است. امروز به‌دلیل تحریم‌ها، حمل دریایی به‌شدت آسیب دیده و هزینه‌های آن افزایش یافته است. شرکت‌هایی که می‌توانند محموله‌های صادراتی معدنی ایران را به‌صورت فله‌ای و کانتیتری حمل کنند، محدود شده‌اند. متاسفانه به هیچ وجه نمی‌توانیم از کشتی‌های ایرانی برای صادرات مواد معدنی استفاده کنیم. همچنین مشتری‌هایی که از ایران خرید می‌کردند، به‌شدت محدود شده‌اند؛ به این تربیت اگر مکانیسم ماشه ازسوی امریکا اجرایی شود، به‌دلیل اینکه تحریم‌ها به‌صورت کامل در حال اجرا هستند، وضعیت ما از شرایط امروز بدتر نخواهد شد.
طهرانی با بیان اینکه در گذشته نیز امریکا ایران را تحریم کرده و سیاست مکانیسم ماشه ادامه همان روند است، تصریح کرد: تحریم‌های ۱۵ مرداد و ۱۳ آبان سال ۹۷ را برای نخستین بار در حوزه معدن شاهد بودیم. بعدها صنایع فولاد کشور و فلزات نیز چندین مرتبه تحریم شدند. حتی در تحریم‌های دور دوم، سنگ‌آهن نیز موردتوجه قرار گرفت. به این ترتیب امریکا با عنوانی دیگر همان سیاست‌های قبلی را دنبال می‌کند.
تاثیر روانی تحریم‌ها
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با بیان اینکه اقدامات امریکا تاثیر روانی دارد، خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات امریکا ایجاد ترس و وحشت کاذب برای صادرکنندگان، تجار ایرانی و طرف‌های خارجی است. البته شرکت‌های خارجی ممکن است در ابتدا موضع گرفته و عقب‌نشینی کنند، برای همین نمی‌توان گفت تحریم‌ها و اقدامات امریکا بی‌تاثیر خواهد بود. او تصریح کرد: باید گفت تصمیم امریکا تاثیر اجرایی نخواهد گذاشت. تاثیر روانی نیز بعد از گذشت چند ماه کم‌رنگ‌تر می‌شود و وقتی مشخص شود که سیاست امریکا تاثیر بزرگی در صادرات ایران نگذاشته، جو روانی آن نیز از بین می‌رود.
آینده بخش معدن
طهرانی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، گفت: فارغ از تحریم‌ها و مکانیسم ماشه، ۱۳ آبان انتخابات امریکا برگزار خواهد شد. درحال‌حاضر نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه اتفاقی خواهد افتاد، اما به‌طور طبیعی شرایط ما با انتخاب ترامپ برای دور دوم یا انتخاب رقیبش بایدن متفاوت خواهد بود. جو روانی انتخاب مجدد ترامپ باعث می‌شود این تفکر ایجاد شود که تحریم‌ها ادامه خواهد داشت. این موضوع خودبه‌خود می‌تواند بر تمامی فعالیت‌های تجاری-اقتصادی ایران ازجمله بخش معدن تاثیر بگذارد.
او با بیان اینکه باید سعی کنیم فعالیت‌های دیگری را در کنار صادرات معدن و صنایع معدنی انجام دهیم، خاطرنشان کرد: ما نیروی انسانی تحصیلکرده زیادی در بخش معدن، صنایع معدنی و حتی فولاد داریم که باید بتوانیم از آنها بهره‌مند شویم.
توجه به بازارهای شرق آسیا
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با اشاره به اهمیت توجه به بازارهای شرق آسیا گفت: بازار چین همچنان بازار هدف اصلی صادرات محصولات معدنی و صنایع معدنی ایران است. البته پهلوگیری برخی کشتی‌های ایرانی حامل محموله‌های صادراتی ما در چند ماه گذشته در سواحل چین به مشکل برخورده است. این مهم نشان می‌دهد به‌علت تحریم‌ها، چین به‌عنوان شریک تجاری عمده ایران مجبور شده نسبت به واردات و خرید محصولات ایرانی حساسیت بیشتری به خرج دهد. اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند، روند صادرات محصولات ایرانی، چرخه زنجیره فولاد و صنایع معدنی ایران به چین کاهش پیدا می‌کند. درباره بازارهای روسیه نیز باید گفت صادرات عمده‌ای در زمینه معدن و صنایع معدنی به این کشور نداریم. هرچند عده‌ای از تجار ایرانی نسبت به صادرات برخی محصولات فولادی خاص ایران به روسیه اقدام کرده‌اند، اما نمی‌توان گفت صادرات به روسیه حجم وسیعی را در بر می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب بزرگ‌ترین شریک تجاری ما چین و جنوب شرق آسیا بوده که باید بتوانیم این بازار را حفظ کنیم.
توجه به بازارهای منطقه
طهرانی با تاکید بر اهمیت توجه به بازارهای منطقه خاورمیانه در این زمینه به کشور عراق اشاره کرد و گفت: عراق درباره خرید برخی محصولات معدنی مثل سیمان و فولاد از ایران تجدید نظر کرده، در حالی که در گذشته ما صادرات عمده‌ای در این حوزه‌ها به این کشور داشتیم.
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با اشاره به خودتحریمی‌ها و ضعف سیاست‌گذاری‌ها اظهار کرد: صادرات برخی مواد معدنی مثل سنگ‌آهن هماتیت کم‌عیار باوجود نیاز و تقاضای کارخانه‌های سیمان عراق ازسوی وزارت صنعت، معدن وتجارت متوقف شده است. درواقع خودتحریمی که ازسوی وزارتخانه ایجادشده مانع بزرگی بر سر راه این مهم است. باتوجه به اینکه در داخل کشور به سنگ‌آهن هماتیت با عیار ۴۰ تا ۴۲ درصد (Fe۲O۳ بین ۵۷ تا ۶۰ درصد) نیاز نداریم و اینکه این عیار هیچ‌گونه مصرف داخلی در صنایع فولادسازی کشور ندارد و تنها در صنعت سیمان قابل‌مصرف است، باید موانع صادرات آن ازسوی وزارتخانه برداشته شود. در چنین شرایطی که صادرات عمده‌ای به عراق نداریم، باید سعی شود این بازار را حفظ کنیم.
طهرانی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، گفت: فارغ از تحریم‌ها و مکانیسم ماشه، ۱۳ آبان انتخابات امریکا برگزار خواهد شد. درحال‌حاضر نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه اتفاقی خواهد افتاد، اما به‌طور طبیعی شرایط ما با انتخاب ترامپ برای دور دوم یا انتخاب رقیبش بایدن متفاوت خواهد بود. جو روانی انتخاب مجدد ترامپ باعث می‌شود این تفکر ایجاد شود که تحریم‌ها ادامه خواهد داشت. این موضوع خودبه‌خود می‌تواند بر تمامی فعالیت‌های تجاری-اقتصادی ایران ازجمله بخش معدن تاثیر بگذارد.
او با بیان اینکه باید سعی کنیم فعالیت‌های دیگری را در کنار صادرات معدن و صنایع معدنی انجام دهیم، خاطرنشان کرد: ما نیروی انسانی تحصیلکرده زیادی در بخش معدن، صنایع معدنی و حتی فولاد داریم که باید بتوانیم از آنها بهره‌مند شویم.
توجه به بازارهای شرق آسیا
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با اشاره به اهمیت توجه به بازارهای شرق آسیا گفت: بازار چین همچنان بازار هدف اصلی صادرات محصولات معدنی و صنایع معدنی ایران است. البته پهلوگیری برخی کشتی‌های ایرانی حامل محموله‌های صادراتی ما در چند ماه گذشته در سواحل چین به مشکل برخورده است. این مهم نشان می‌دهد به‌علت تحریم‌ها، چین به‌عنوان شریک تجاری عمده ایران مجبور شده نسبت به واردات و خرید محصولات ایرانی حساسیت بیشتری به خرج دهد. اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند، روند صادرات محصولات ایرانی، چرخه زنجیره فولاد و صنایع معدنی ایران به چین کاهش پیدا می‌کند. درباره بازارهای روسیه نیز باید گفت صادرات عمده‌ای در زمینه معدن و صنایع معدنی به این کشور نداریم. هرچند عده‌ای از تجار ایرانی نسبت به صادرات برخی محصولات فولادی خاص ایران به روسیه اقدام کرده‌اند، اما نمی‌توان گفت صادرات به روسیه حجم وسیعی را در بر می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب بزرگ‌ترین شریک تجاری ما چین و جنوب شرق آسیا بوده که باید بتوانیم این بازار را حفظ کنیم.
توجه به بازارهای منطقه
طهرانی با تاکید بر اهمیت توجه به بازارهای منطقه خاورمیانه در این زمینه به کشور عراق اشاره کرد و گفت: عراق درباره خرید برخی محصولات معدنی مثل سیمان و فولاد از ایران تجدید نظر کرده، در حالی که در گذشته ما صادرات عمده‌ای در این حوزه‌ها به این کشور داشتیم.
این تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن و فولاد با اشاره به خودتحریمی‌ها و ضعف سیاست‌گذاری‌ها اظهار کرد: صادرات برخی مواد معدنی مثل سنگ‌آهن هماتیت کم‌عیار باوجود نیاز و تقاضای کارخانه‌های سیمان عراق ازسوی وزارت صنعت، معدن وتجارت متوقف شده است. درواقع خودتحریمی که ازسوی وزارتخانه ایجادشده مانع بزرگی بر سر راه این مهم است. باتوجه به اینکه در داخل کشور به سنگ‌آهن هماتیت با عیار ۴۰ تا ۴۲ درصد (Fe۲O۳ بین ۵۷ تا ۶۰ درصد) نیاز نداریم و اینکه این عیار هیچ‌گونه مصرف داخلی در صنایع فولادسازی کشور ندارد و تنها در صنعت سیمان قابل‌مصرف است، باید موانع صادرات آن ازسوی وزارتخانه برداشته شود. در چنین شرایطی که صادرات عمده‌ای به عراق نداریم، باید سعی شود این بازار را حفظ کنیم.
او درباره تاثیر مکانیسم ماشه بر بورس نیز گفت: سیاست مکانیسم ماشه به‌طورکلی بر بورس ایران بی‌تاثیر است، اما در کوتاه‌مدت به‌علت جو روانی که برجای می‌گذارد، تاثیرگذار خواهد بود. درحال‌حاضر هم وضعیت بورس معدنی و فلزی باوجود تلاش‌های مثبت انجام‌شده توسط ایمیدرو هنوز به‌طور کامل بهبود نیافته است. باید با آگاه‌سازی صحیح مردم ازسوی هر دو بخش دولتی و خصوصی، تاثیر روانی مکانیسم ماشه را از بین برد. به‌طور طبیعی انتخابات امریکا نیز بر بورس معدن تاثیرگذار خواهد بود. اگر تحریم‌ها دوباره ادامه پیدا کند، در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند صادرات بخش معدن و صنایع معدنی کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد.
بخش معدن در ردیف اول تحریم‌های آمریکا
عباس نعیمی، قائم‌مقام ایمیدرو در پاسخ به این سوال که اعمال تحریم‌ها از طرف امریکا چقدر در بخش معدن تاثیرگذار است، گفت: بخش معدن هنگام خروج امریکا از برجام در ردیف اول تحریم‌ها بود و محدودیت‌های این حوزه ۳ ماه قبل از شروع محدودیت‌های نفت و پتروشیمی آغاز شد. امروز با گذشت حدود ۲ سال از خروج امریکا از برجام، اثر تحریم‌ها روی این حوزه مدیریت و تا حد زیادی خنثی شده است. همچنین باتوجه به ضعف همراهی شورای امنیت و کشورهای کلیدی شامل چین، روسیه، فرانسه، آلمان و انگلستان با امریکا، انتظار نمی‌رود اقدام این کشور تاثیر چندانی بر حوزه معدن داشته باشد.
اهمیت حمل‌ونقل دریایی
قائم‌مقام ایمیدرو با تاکید بر اینکه اعمال تحریم‌ها اتفاق جدیدی برای ایران نیست، خاطرنشان کرد: محدودیت‌های بانکی و مالی از ماه‌ها قبل به‌طور کامل برقرار است و شرکت‌های خارجی بزرگ از ارتباط مستقیم با ایران خودداری می‌کنند. او با اشاره به اهمیت حمل‌ونقل دریایی گفت: تا زمانی که سیستم حمل‌ونقل بین‌المللی به‌ویژه دریایی برقرار است، وضعیت تجارت خارجی کشور در زنجیره معدن آسیب اندکی از اعمال محدودیت‌ها خواهد دید. نعیمی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، تصریح کرد: با تضعیف ریال، بخش معدن یکی از حوزه‌ها است که شاهد رشد فروش و صادرات بوده و از نظر نقدینگی و شاخص‌های سرمایه‌گذاری در وضعیت بهتری نسبت به سایر بخش‌ها قرار دارد.
سیاست‌های توسعه‌ای ایمیدرو
قائم‌مقام ایمیدرو تصریح کرد: شرکت‌های فعال در حوزه معدن در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری خوبی در حوزه‌های مختلف انجام داده‌اند که خروجی آن، افزایش ۴.۶ برابری ظرفیت تولید فولاد کشور و ۳ برابری آلومینیوم و ۲.۵ برابری مس است! با تداوم سیاست‌های توسعه‌ای ایمیدرو از جمله افزایش سرمایه ۳۹ هزار میلیارد تومانی شرکت‌های تابع و وابسته به سازمان در امسال که محرک سرمایه‌گذاری این حوزه به‌ویژه در شرکت‌های بزرگ بورسی است، انتظار می‌رود سهم این حوزه در تولید ناخالص داخلی کشور در ۵ سال آینده ۲ برابر و اشتغال مطلوبی در این حوزه ایجاد شود.
گسترش ارتباطات تجاری
نعیمی در پاسخ به این سوال که به‌نظر شما توجه به بازارهای چین، روسیه و شرق آسیا چقدر می‌تواند به رشد حوزه معدن کمک کند، گفت: بازارهای شرق آسیا برای صادرکنندگان کامودیتی از جمله فولاد، مس، آلومینیوم، روی و سرب جذاب است. ایران مشابه سایر کشورها، نگاه ویژه‌ای به گسترش ارتباطات تجاری با کشورهای این حوزه دارد. درباره روسیه نیز باید گفت این کشور تولیدکننده بزرگ کامودیتی‌ها شامل آلومینیوم، مس، فولاد، روی و… در دنیا بوده و بیشتر نقش رقیب را به‌جای بازار هدف برای ایران بازی می‌کند. قائم‌مقام ایمیدرو با اشاره به اهمیت توجه به بازارهای چین تصریح کرد: در میان کشورهای شرق آسیا، چین یک استثنا است. این کشور بیش از ۵۰ درصد مواد اولیه دنیا را مصرف می‌کند و بزرگ‌ترین بازار صادراتی ایران را به خود اختصاص داده است؛ به این ترتیب نقش این کشور در گسترش بخش معدن و صنایع معدنی ایران بسیار کلیدی است.
چین اول، عراق دوم
نعیمی در پاسخ به این سوال که توجه به بازارهای منطقه خاورمیانه مثل عراق و سوریه چقدر مهم است، خاطرنشان کرد: صادرات بخش معدن و صنایع معدنی ایران در سال ۱۳۹۸ بیش از ۸.۴۹ میلیارد دلار بوده که چین با ۲.۴۷ میلیارد دلار رتبه اول، عراق با ۱.۱۵ میلیارد دلار رتبه دوم و افغانستان با ۴۰۴ میلیون دلار رتبه ششم را به خود اختصاص داده‌اند.
قائم‌مقام ایمیدرو تصریح کرد: آمار گمرک نشان از صادرات تنها ۵۲ میلیون دلار محصول معدن و صنایع معدنی به سوریه در سال ۱۳۹۸ دارد که رقم بسیار پایینی است و نشان از تداوم رشد سرمایه‌گذاری پایین در روسیه در فضای فعلی دارد.
مشکلات داخلی بیشتر است
احمد شریفی، دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه امریکا با مکانیسم ماشه در عمل کاری نمی‌تواند انجام دهد، گفت: فشار امریکا و تحریم‌ها هیچ مشکلی برای کشور ایجاد نکرده است.
البته در داخل کشور مسئولان مشکلاتی را ایجاد کرده‌اند که کمتر از فشارهای خارجی نیست. آنها با ضعف حمایت از تولید به‌عبارتی دست خود را روی ماشه گذاشته‌اند تا واحدهای تولیدی نتوانند کاری از پیش ببرند.
بازی انتخابات
دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه در گذشته هم تحریم‌ها اعمال شده‌اند، گفت: تحریم‌ها فشار مضاعفی بر بخش معدن وارد کرد، به‌طوری که صادرات مواد معدنی دچار مشکل شد.
امروز مکانیسم ماشه حتی در صورت عملیاتی شدن تفاوتی برای ما ایجاد نمی‌کند؛ به این دلیل که ما حداکثر تحریم‌ها را شاهد بوده‌ایم. به این ترتیب آنچه امریکا مطرح کرده نمادین و به‌عبارتی تبلیغاتی برای انتخابات داخلی ترامپ است.
آینده بخش معدن
شریفی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، اظهار کرد: این موضوع به بسیاری از مسائل بستگی دارد. با اینکه بخش معدن ظرفیت بسیار بالا و مزیت‌های فراوانی دارد، هنوز با تنگناهایی روبه‌رو است.
یکی از این موارد معادن کوچک هستند؛ در حالی که وزارتخانه تصمیماتی برای احیای معادن کوچک اتخاذ کرده، گام‌های موثری برای احیای معادن کوچک برداشته نشده است.
دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه ارزش‌افزوده در بخش معدن بسیار بالا است و ایران مزیت قابل‌توجهی در این بخش دارد، تصریح کرد: باتوجه به این مهم، تنها نیاز ما این است که وزارتخانه و دولت از این بخش حمایت کنند و دست و پای معدن را نبندند، این در حالی است که وزارتخانه گره‌های کوری را برای معادن ایجاد کرده و تنها جنبه‌های تنبیهی قانون را اجرا می‌کند و به جنبه‌های تشویقی توجهی ندارد. او با تاکید بر اینکه جنبه‌های تشویقی توسعه سرمایه‌گذاری در بخش معدن باید مورد توجه وزارتخانه قرار گیرد، تصریح کرد: برای این مهم باید از کمک تشکل‌ها، خانه معدن و نظرات کارشناسان استفاده کرد. اگر جنبه‌های تشویقی قوانین ازسوی وزارتخانه اجرایی شود، معدن رشد کرده و ظرفیت بسیار خوبی برای حل بخش عمده‌ای از مشکلات جامعه فراهم می‌سازد.
توجه به بازار شرق آسیا
شریفی با اشاره به اینکه بازار چین برای بخش معدن بسیار مناسب است، خاطرنشان کرد: چین در بخش سنگ تزئینی، آهن، فولاد و… جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند برای ما جذاب باشد.
ما با تمرکز بر بازارهای چین می‌توانیم به توسعه سرمایه‌گذاری کمک کرده و با فروش محصول خود به چین تحولی در بخش معدن ایجاد کنیم.
دبیر کل انجمن سنگ ایران در پاسخ به این سوال که توجه به بازارهای خاورمیانه چقدر مهم است، تصریح کرد: در عراق و سوریه در بخش سنگ‌های ساختمانی اقدامات زیادی می‌توان انجام داد. این کشورها بازار بسیار بزرگ و جذابی دارند که باید موردتوجه قرار گیرد.
او تصریح کرد: متاسفانه ۳۰۰ میلیون دلار صادراتی که در حوزه سنگ تزئینی داریم عدد بسیار کمی است، چراکه هدف‌گذاری ما باید بیش از یک میلیارد دلار باشد. برای این هم باید بسترها را فراهم کنیم.
شریفی تاکید کرد: مهم‌ترین کاری که باید انجام دهیم این است که هلدینگ‌های بسیار قوی ایجاد کنیم تا هم بتوانند برندسازی کرده و هم انبار را در بازارهای هدف ایجاد کنیم. او تاکید کرد: ما باید به‌طور مستقیم از پروژه‌های بزرگ در کشورهای مختلف آگاه شویم تا بتوانیم کالای خود را بفروشیم.
کلام آخر
امریکا با خروج از برجام در عمل حق استفاده از مکانیسم ماشه یا به‌عبارت‌دیگر ابزار فشار خود علیه ایران را از دست داده است. اگر امریکا در برجام باقی می‌ماند، خیلی راحت‌تر می‌توانست مکانیسم ماشه را علیه ایران به کار اندازد و زمینه بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را فراهم کند، این درحالی است شرایط امروز متفاوت است. کارشناسان باور دارند امریکا با اعمال تحریم‌های مختلف بخش معدن را متاثر کرده و بر آن تاثیر منفی گذاشته است؛ بنابراین مکانیسم ماشه یا هر سیاست دیگری ازسوی این کشور دیگر تاثیر چندانی بر حوزه معدن نخواهد گذاشت. آنها به اتفاق بر اهمیت توجه به بازارهای شرق آسیا به‌ویژه چین تاکید داشته و معتقدند ایران باید بتواند مسیر خود را پیدا کند.
بخش معدن در ردیف اول تحریم‌های آمریکا
عباس نعیمی، قائم‌مقام ایمیدرو در پاسخ به این سوال که اعمال تحریم‌ها از طرف امریکا چقدر در بخش معدن تاثیرگذار است، گفت: بخش معدن هنگام خروج امریکا از برجام در ردیف اول تحریم‌ها بود و محدودیت‌های این حوزه ۳ ماه قبل از شروع محدودیت‌های نفت و پتروشیمی آغاز شد. امروز با گذشت حدود ۲ سال از خروج امریکا از برجام، اثر تحریم‌ها روی این حوزه مدیریت و تا حد زیادی خنثی شده است. همچنین باتوجه به ضعف همراهی شورای امنیت و کشورهای کلیدی شامل چین، روسیه، فرانسه، آلمان و انگلستان با امریکا، انتظار نمی‌رود اقدام این کشور تاثیر چندانی بر حوزه معدن داشته باشد.
اهمیت حمل‌ونقل دریایی
قائم‌مقام ایمیدرو با تاکید بر اینکه اعمال تحریم‌ها اتفاق جدیدی برای ایران نیست، خاطرنشان کرد: محدودیت‌های بانکی و مالی از ماه‌ها قبل به‌طور کامل برقرار است و شرکت‌های خارجی بزرگ از ارتباط مستقیم با ایران خودداری می‌کنند. او با اشاره به اهمیت حمل‌ونقل دریایی گفت: تا زمانی که سیستم حمل‌ونقل بین‌المللی به‌ویژه دریایی برقرار است، وضعیت تجارت خارجی کشور در زنجیره معدن آسیب اندکی از اعمال محدودیت‌ها خواهد دید. نعیمی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، تصریح کرد: با تضعیف ریال، بخش معدن یکی از حوزه‌ها است که شاهد رشد فروش و صادرات بوده و از نظر نقدینگی و شاخص‌های سرمایه‌گذاری در وضعیت بهتری نسبت به سایر بخش‌ها قرار دارد.
سیاست‌های توسعه‌ای ایمیدرو
قائم‌مقام ایمیدرو تصریح کرد: شرکت‌های فعال در حوزه معدن در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری خوبی در حوزه‌های مختلف انجام داده‌اند که خروجی آن، افزایش ۴.۶ برابری ظرفیت تولید فولاد کشور و ۳ برابری آلومینیوم و ۲.۵ برابری مس است! با تداوم سیاست‌های توسعه‌ای ایمیدرو از جمله افزایش سرمایه ۳۹ هزار میلیارد تومانی شرکت‌های تابع و وابسته به سازمان در امسال که محرک سرمایه‌گذاری این حوزه به‌ویژه در شرکت‌های بزرگ بورسی است، انتظار می‌رود سهم این حوزه در تولید ناخالص داخلی کشور در ۵ سال آینده ۲ برابر و اشتغال مطلوبی در این حوزه ایجاد شود.
گسترش ارتباطات تجاری
نعیمی در پاسخ به این سوال که به‌نظر شما توجه به بازارهای چین، روسیه و شرق آسیا چقدر می‌تواند به رشد حوزه معدن کمک کند، گفت: بازارهای شرق آسیا برای صادرکنندگان کامودیتی از جمله فولاد، مس، آلومینیوم، روی و سرب جذاب است. ایران مشابه سایر کشورها، نگاه ویژه‌ای به گسترش ارتباطات تجاری با کشورهای این حوزه دارد. درباره روسیه نیز باید گفت این کشور تولیدکننده بزرگ کامودیتی‌ها شامل آلومینیوم، مس، فولاد، روی و… در دنیا بوده و بیشتر نقش رقیب را به‌جای بازار هدف برای ایران بازی می‌کند. قائم‌مقام ایمیدرو با اشاره به اهمیت توجه به بازارهای چین تصریح کرد: در میان کشورهای شرق آسیا، چین یک استثنا است. این کشور بیش از ۵۰ درصد مواد اولیه دنیا را مصرف می‌کند و بزرگ‌ترین بازار صادراتی ایران را به خود اختصاص داده است؛ به این ترتیب نقش این کشور در گسترش بخش معدن و صنایع معدنی ایران بسیار کلیدی است.
چین اول، عراق دوم
نعیمی در پاسخ به این سوال که توجه به بازارهای منطقه خاورمیانه مثل عراق و سوریه چقدر مهم است، خاطرنشان کرد: صادرات بخش معدن و صنایع معدنی ایران در سال ۱۳۹۸ بیش از ۸.۴۹ میلیارد دلار بوده که چین با ۲.۴۷ میلیارد دلار رتبه اول، عراق با ۱.۱۵ میلیارد دلار رتبه دوم و افغانستان با ۴۰۴ میلیون دلار رتبه ششم را به خود اختصاص داده‌اند.
قائم‌مقام ایمیدرو تصریح کرد: آمار گمرک نشان از صادرات تنها ۵۲ میلیون دلار محصول معدن و صنایع معدنی به سوریه در سال ۱۳۹۸ دارد که رقم بسیار پایینی است و نشان از تداوم رشد سرمایه‌گذاری پایین در روسیه در فضای فعلی دارد.
مشکلات داخلی بیشتر است
احمد شریفی، دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه امریکا با مکانیسم ماشه در عمل کاری نمی‌تواند انجام دهد، گفت: فشار امریکا و تحریم‌ها هیچ مشکلی برای کشور ایجاد نکرده است.
البته در داخل کشور مسئولان مشکلاتی را ایجاد کرده‌اند که کمتر از فشارهای خارجی نیست. آنها با ضعف حمایت از تولید به‌عبارتی دست خود را روی ماشه گذاشته‌اند تا واحدهای تولیدی نتوانند کاری از پیش ببرند.
بازی انتخابات
دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه در گذشته هم تحریم‌ها اعمال شده‌اند، گفت: تحریم‌ها فشار مضاعفی بر بخش معدن وارد کرد، به‌طوری که صادرات مواد معدنی دچار مشکل شد.
امروز مکانیسم ماشه حتی در صورت عملیاتی شدن تفاوتی برای ما ایجاد نمی‌کند؛ به این دلیل که ما حداکثر تحریم‌ها را شاهد بوده‌ایم. به این ترتیب آنچه امریکا مطرح کرده نمادین و به‌عبارتی تبلیغاتی برای انتخابات داخلی ترامپ است.
آینده بخش معدن
شریفی در پاسخ به این سوال که آینده بخش معدن را به چه صورت می‌بینید، اظهار کرد: این موضوع به بسیاری از مسائل بستگی دارد. با اینکه بخش معدن ظرفیت بسیار بالا و مزیت‌های فراوانی دارد، هنوز با تنگناهایی روبه‌رو است.
یکی از این موارد معادن کوچک هستند؛ در حالی که وزارتخانه تصمیماتی برای احیای معادن کوچک اتخاذ کرده، گام‌های موثری برای احیای معادن کوچک برداشته نشده است.
دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه ارزش‌افزوده در بخش معدن بسیار بالا است و ایران مزیت قابل‌توجهی در این بخش دارد، تصریح کرد: باتوجه به این مهم، تنها نیاز ما این است که وزارتخانه و دولت از این بخش حمایت کنند و دست و پای معدن را نبندند، این در حالی است که وزارتخانه گره‌های کوری را برای معادن ایجاد کرده و تنها جنبه‌های تنبیهی قانون را اجرا می‌کند و به جنبه‌های تشویقی توجهی ندارد. او با تاکید بر اینکه جنبه‌های تشویقی توسعه سرمایه‌گذاری در بخش معدن باید مورد توجه وزارتخانه قرار گیرد، تصریح کرد: برای این مهم باید از کمک تشکل‌ها، خانه معدن و نظرات کارشناسان استفاده کرد. اگر جنبه‌های تشویقی قوانین ازسوی وزارتخانه اجرایی شود، معدن رشد کرده و ظرفیت بسیار خوبی برای حل بخش عمده‌ای از مشکلات جامعه فراهم می‌سازد.
توجه به بازار شرق آسیا
شریفی با اشاره به اینکه بازار چین برای بخش معدن بسیار مناسب است، خاطرنشان کرد: چین در بخش سنگ تزئینی، آهن، فولاد و… جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند برای ما جذاب باشد.
ما با تمرکز بر بازارهای چین می‌توانیم به توسعه سرمایه‌گذاری کمک کرده و با فروش محصول خود به چین تحولی در بخش معدن ایجاد کنیم.
دبیر کل انجمن سنگ ایران در پاسخ به این سوال که توجه به بازارهای خاورمیانه چقدر مهم است، تصریح کرد: در عراق و سوریه در بخش سنگ‌های ساختمانی اقدامات زیادی می‌توان انجام داد. این کشورها بازار بسیار بزرگ و جذابی دارند که باید موردتوجه قرار گیرد.
او تصریح کرد: متاسفانه ۳۰۰ میلیون دلار صادراتی که در حوزه سنگ تزئینی داریم عدد بسیار کمی است، چراکه هدف‌گذاری ما باید بیش از یک میلیارد دلار باشد. برای این هم باید بسترها را فراهم کنیم.
شریفی تاکید کرد: مهم‌ترین کاری که باید انجام دهیم این است که هلدینگ‌های بسیار قوی ایجاد کنیم تا هم بتوانند برندسازی کرده و هم انبار را در بازارهای هدف ایجاد کنیم. او تاکید کرد: ما باید به‌طور مستقیم از پروژه‌های بزرگ در کشورهای مختلف آگاه شویم تا بتوانیم کالای خود را بفروشیم.
کلام آخر
امریکا با خروج از برجام در عمل حق استفاده از مکانیسم ماشه یا به‌عبارت‌دیگر ابزار فشار خود علیه ایران را از دست داده است. اگر امریکا در برجام باقی می‌ماند، خیلی راحت‌تر می‌توانست مکانیسم ماشه را علیه ایران به کار اندازد و زمینه بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را فراهم کند، این درحالی است شرایط امروز متفاوت است. کارشناسان باور دارند امریکا با اعمال تحریم‌های مختلف بخش معدن را متاثر کرده و بر آن تاثیر منفی گذاشته است؛ بنابراین مکانیسم ماشه یا هر سیاست دیگری ازسوی این کشور دیگر تاثیر چندانی بر حوزه معدن نخواهد گذاشت. آنها به اتفاق بر اهمیت توجه به بازارهای شرق آسیا به‌ویژه چین تاکید داشته و معتقدند ایران باید بتواند مسیر خود را پیدا کند.
منبع: روزنامه صمت و ماین نیوز