متن مصاحبه تصویری کیوان جعفری طهرانی با اکو ایران مورخ ۵ تیر ۱۴۰۴ درباره‌ی تأثیر جنگ ایران و اسرائیل بر بازار کامودیتی‌ها
کیوان جعفری طهرانی، در تحلیل اثرات جنگ دوازده‌روزه میان ایران و اسرائیل، ضمن عرض تسلیت به ملت ایران و تمام کسانی که بستگان و آشنایان، همکاران، همسایه ها، هم کلاسی ها، هم دانشگاهی ها و مدیران رده بالایشان در این درگیری‌ها جان باختند و ضمن دلجویی از کلیه افراد در بخش صنعتی مانند صاحبان کارخانه‌ها، و چه در میان مردم عادی که خسارات مالی متحمل شدند، به بررسی تأثیر این رویداد بر اقتصاد ایران و بازار جهانی کامودیتی‌ها پرداخت.
او تأکید کرد که این جنگ ناخواسته، آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های کشور وارد کرد. این در حالی بود که بازار جهانی کامودیتی‌ها نیز از پیش با رکود مواجه بود. به‌طور خاص، زنجیره‌ی فولاد و فلزات پایه در یک دوره‌ی فصلی رکودی قرار داشتند.
دلیل اصلی این رکود، افت فعالیت‌های اقتصادی در چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده‌ی محصولات معدنی بود. در چنین شرایطی، بازار از حمایت قیمتی برخوردار نبود و برای مثال، قیمت سنگ‌آهن پیش از شروع جنگ روند نزولی داشت و به زیر ۹۳ دلار رسید. پس از آغاز درگیری و در ادامه‌ی نوسانات، قیمت اندکی افزایش یافت اما مجدداً به ۹۲.۷۵ دلار بازگشت.
جعفری طهرانی گفت که این وضعیت کاملاً در راستای پیش‌بینی‌های او بوده است. برخلاف برخی تحلیلگران بین المللی که انتظار کاهش قیمت به زیر ۹۰ دلار را داشتند، او پیش‌تر برآورد کرده بود که کف قیمت بازار در محدوده‌ی ۹۳ دلار با نوسانی حدود نیم دلار باقی خواهد ماند. این امر نشان داد که اگرچه جنگ‌ها و بحران‌های ناگهانی تأثیرگذارند، اما در نهایت این عرضه و تقاضاست که قیمت‌ها را در بازار کامودیتی‌ها تعیین می‌کند.
تنها نقطه‌ی حساس در اثرگذاری جنگ، ایجاد ترس روانی درباره‌ی احتمال بسته‌شدن تنگه‌ی هرمز و افزایش قیمت نفت به بالای ۱۰۰ دلار بود. این نگرانی‌ها باعث شد بازار زغال کک‌شو نیز برای مدتی تحت تأثیر قرار گیرد؛ مشابه وضعیتی که در دوران کرونا باعث جهش قیمت زغال به بیش از ۲۰۰ دلار شد. اما واقعیت این است که این‌بار تأثیر روانی شدیدتر از تأثیرات واقعی اقتصادی بود.
آسیب‌های مستقیم به صنایع معدنی
در روز دوم جنگ، کارخانه‌ی کنسانتره‌سازی سنگ‌آهن «کیهان صنعت کاسپین» در اسدآباد همدان، هدف بمباران اسرائیل قرار گرفت و به‌طور کامل نابود شد. خوشبختانه این حادثه پس از ساعات کاری رخ داد و تلفات جانی در پی نداشت، اما هشت نفر مجروح شدند.
با وجود این شرایط، ایران در ماه می میلادی موفق شد با عبور از برزیل، به رتبه‌ی نهم تولید فولاد خام جهان صعود کند. البته این موفقیت مربوط به دوره‌ی پیش از آغاز جنگ در ماه می است. باید دید که تحولات پس از جنگ چه تأثیری بر آمارهای تولید ماه ژوئن خواهد گذاشت.
نیاز به منابع ارزی برای بازسازی
اکنون کشور با مضیقه‌ی مالی جدی روبه‌رو است و بازسازی زیرساخت‌ها نیازمند منابع ارزی و نقدینگی قابل توجه است. در چنین شرایطی، انتظار عملکرد معجزه‌آسا از زنجیره معدن و صنایع معدنی آن هم تنها با اتکا به بخش خصوصی واقع‌بینانه نیست.
جعفری طهرانی با اشاره به نابودی یک واحد تولیدی بخش خصوصی (کنسانتره سازی سنگ آهن فوق) با سرمایه‌ی بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان، تأکید کرد که نمی‌توان بار توسعه را بر دوش بخش خصوصی گذاشت. در این شرایط، همدلی و حمایت سایر فعالان صنعت از واحدهای آسیب‌دیده بسیار ضروری است.
وضعیت صادرات در خلال جنگ
در روزهای جنگ، بندر شهید رجایی با تراکم بی‌سابقه‌ی کشتی‌ها مواجه بود. برخی صادرکنندگان به‌دلیل عدم اطمینان مشتریان خارجی، صادرات را متوقف کرده و کشتی‌ها را در اسکله نگاه داشتند. با بسته‌بودن بورس کالا و تعلیق معاملات، شرکت‌های بزرگ نیز عرضه‌ای نداشتند.
لغو قراردادهای کشتی‌ها نیز به‌دلیل جریمه‌های سنگین (گاهی بیش از یک میلیون دلار) تصمیم معقولی نبود. این وضعیت باعث ترافیک سنگین در لنگرگاه‌ها شد و برخی کشتی‌ها تا بیش از یک ماه در انتظار بارگیری باقی ماندند.
خروج سرمایه‌گذاران خارجی
در جریان این بحران، هیئت‌های چینی حاضر در ایران که برای مذاکره و خرید محصولات معدنی و فولادی و حتی سرمایه گذاری به کشور آمده بودند تحت تأثیر فضای روانی منفی، از کشور خارج شدند. برخی از آن‌ها با پروازهایی که تنها یک روز پیش از آتش‌بس انجام شد، ایران را ترک کردند ولی اکثرا از طریق مرز زمینی وارد شهر وان ترکیه شدند و سپس از طریق استانبول به چین بازگشتند. این امر، نشانه‌ی شکنندگی سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط بحرانی است.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت
جعفری طهرانی پیشنهاد می‌کند دولت در این شرایط حمایت‌های ویژه‌ای از صادرکنندگان به عمل آورد. حفظ مشتریان قدیمی و یافتن مشتریان جدید در این فضا بسیار دشوار شده و بدون حمایت رسمی، سخت است.
وی در ادامه به اهمیت فاینانس خارجی اشاره کرد و گفت: شرکت‌های بزرگ باید از ترکیب منابع داخلی و خارجی برای تأمین مالی بهره بگیرند. استفاده از دارایی‌های ملکی به‌عنوان وثیقه و جذب سرمایه از مؤسسات مالی بین‌المللی یکی از راهکارهای جدی در این مسیر است. البته باید در نظر داشت که این فرآیند معمولاً از ۲۵ میلیون یورو به بالا آغاز می‌شود و نیازمند پیگیری حرفه‌ای است.
به‌عنوان نمونه، شرکت فولاد مبارکه برای پروژه نورد گرم۲ نیاز به ۶۰۰ میلیون یورو سرمایه دارد. پیشنهاد اولیه، تأمین ۲۰۰ میلیون یورو از طریق اوراق مشارکت و Crowd Funding بود که در مرحله مطالعات است تا بزودی اجرایی شود. برای تأمین باقی‌مانده، استفاده از ظرفیت صادراتی کشور و جذب فاینانس خارجی ضرورت دارد، وظیفه‌ای که مستلزم برنامه‌ریزی دقیق مدیران شرکت ها و مسئولان است.
با این حال، شرایط نامناسب بازار جهانی چالش‌هایی برای صادرات ایجاد کرده است و بدون هماهنگی کامل میان دولت، بخش خصوصی و فعالان بین‌المللی، امکان عبور موفق از این بحران وجود نخواهد داشت.