صنعت یزد: سنگ آهن ایران در بازار جهانی چند فروخته می‌شود؟ در هفته‌های اخیر قیمت سنگ آهن در بازارهای جهانی به دلیل کاهش تقاضای چین به عنوان خوش اشتهاترین مشتری بازار و همچنین برنامه‌های افزایش عرضه کشورهایی مانند استرالیا و برزیل، به کف نرخ 22 ماهه و زیر 100 دلار رسید. باتوجه به اینکه سنگ آهن ایران به دلیل مسائل تحریمی معمولا زیر نرخ جهانی در بازار معامله می‌شد، در شرایطی که قیمت جهانی سنگ آهن افت کرده است سرنوشت قیمتی سنگ آهن و خانواده سنگ آهن ایران چه خواهد شد؟ به عقیده کارشناس بازار جهانی محصولات معدنی، ایران سال‌ها است که جایگاه پیشین خود در صادرات سنگ آهن به چین را از دست داده است اما قوانین دست و پا گیری که دولتمردان بدون توجه به نگاه کارشناسی فعالان بازار وضع می‌کنند در کاهش حجم صادراتی محصولات معدنی مهم مانند سنگ آهن و مشتقاتش بی‌تاثیر نیست.
جایگاه از دست رفته سنگ آهن ایران
کیوان جعفری طهرانی فعال اقتصادی و کارشناس بازار جهانی محصولات معدنی درباره جایگاه کنونی صادرات سنگ آهن ایران در بازار جهانی به «صنعت یزد» گفت: در ابتدا باید توجه داشت وقتی درمورد سنگ آهن صحبت می‌کنیم کنستانتره و گندله هم ملاک بحث قرار می‌گیرد زیرا این دو کالا در آماری که چین از واردات ارائه می‌دهد نیز لحاظ می‌شود. ناگفته نماند «کد سیستم هماهنگ گمرکی» این سه کالا با هم متفاوت است ولی معمولا در آمار منتشر شده برخی کشورها این سه کالای معدنی باهم جمع می‌شوند و مشمول یک گزارش می‌شود.
به عقیده جعفری طهرانی مشکل اصلی صادرات سنگ آهن تحریم است: «سال‌ها است که صادرات خانواده سنگ آهن از طریق اعتبار اسنادی معامله نمی‌شود و به‌صورت نقدی انجام می‌شود. این موضوع باعث می‌شود شرکت‌های فولادساز خصوصی یا دولتی چین به صورت مستقیم با صادرکنندگان سنگ آهن ایران مواجه نشوند زیرا تحریم تبعات قابل توجهی برای آن‌ها رقم خواهد زد. به همین دلیل برخی تاجران چینی یا ایرانی خرید سنگ آهن را انجام می‌دهند و با یک دست واسطه از طریق فعالان اقتصادی چینی، سنگ آهن ایران به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. بنابراین به علت مسائل تحریم و عدم امکان پرداخت از طریق اعتبار اسنادی و نیاز به پرداخت نقدی خریداران سنگ آهن ایران محدود می‌شوند، امری که باعث می‌شود صادرکننده ایرانی قادر به فروش سنگ آهن نزدیک به قیمت مصرف‌کننده نباشد.»
این فعال اقتصادی با بیان اینکه در سال 2013 ایران با 23.5 میلیون تن پنجمین صادرکننده سنگ آهن به چین بود که متاسفانه این جایگاه به تدریج ازدست رفت، گفت: ناگفته نماند در آن زمان تنها سنگ آهن صادر می‌شد و مشتقاتی مانند گندله و کنستانتره جزو کالاهای صادراتی نبودند. متاسفانه رتبه صادرات سنگ آهن و مشتقات این کالا به چین هم‌اکنون رضایت‌بخش نیست و حتی جزو 10 کشور ابتدایی هم قرار ندارد. کشورهای آسیای میانه مانند قزاقستان در کنار استرالیا، برزیل، هندوستان و سوئد هم وارد بازار شدند و عملا با شرایطی که ایران برای صادرات دارد، کسب دوباره رتبه پیشین سخت شده است و به همین دلیل حجم صادرات ایران کاهش یافت.
جعفری طهرانی متذکر شد که صادرات کالاهای خانواده سنگ آهن تنها به چین نیست و در چند سال گذشته محموله های قابل توجه گندله به عمان و هندوستان هم صادر شده است: «فاصله کوتاه‌تر نسبت به چین یکی از مزیت‌های صادرات به این کشورها است که هزینه حمل و نقل دریایی را کاهش می‌دهد و به‌صورت طبیعی قیمت فروش کالاهای خانواده سنگ آهن فوب ایران در این بازارها بیشتر می‌شود، با این حال بازار سنتی ایران چین است. باید توجه داشت که به طور عمومی کیفیت محصولات خانواده سنگ آهن ایران نمره قابل قبولی دارد و همین امر باعث شده حتی در شرایط تحریمی تقاضای این محصولات همیشه در بازار جهانی وجود داشته باشد.»
بازار تحت تاثیر افزایش عرضه و کاهش تقاضای چین
جعفری طهرانی درباره قیمت کنونی سنگ آهن ایران در بازارهای جهانی گفت: در شرایطی که قیمت هر تن سنگ آهن در هفته‌های گذشته که به 92 دلار و کف نرخ 22 ماهه رسید، نرخ هر تن سنگ آهن ایران با توجه به معیارهای کیفیت محصول متفاوت است. صنعت فولاد چین در سال‌های اخیر باهدف افزایش تولید گندله، سیاست تبدیل کوره‌های القایی و بلند به قوس الکتریکی را دنبال می‌کند و تقاضای بازار چین را به سمت کنستانتره با دانه‌بندی مناسب برای گندله سوق داده است. بنابراین کنستانتره‌های با سایز ۴۵ میکرون برای گندله‌سازی قیمت مناسب‌تری دارند و بسته به عیار کالا نرخ‌گذاری توافقی صورت می‌گیرد. اما مانند تمامی سال‌های گذشته، سنگ آهن و مشتقات سنگ آهن ایران به دلیل مشکلاتی از قبیل تحریم و عدم امکان پرداخت‌های اعتبار اسنادی، همچنان زیر نرخ بازار فروخته می‌شود.
او افزود: باتوجه به افزایش صادرات کشورهای اصلی صادرکننده سنگ آهن مانند استرالیا، برزیل، شیلی و حتی برخی کشورهای آفریقایی جایگاه ایران به تدریج افول کرده است. همچنین باتوجه به سرمایه‌گذاری که عربستان در معادن آفریقایی انجام داده است حجم تولید جهانی سنگ آهن افزایش داشته است البته این سنگ آهن معمولا به مصرف کارخانه‌های فولادسازی عربستان سعودی می‌رسد. ناگفته نماند اکثر تولیدکنندگان سنگ آهن و مشتقاتش معمولا به پاسخ به تقاضای داخل کشور پایبند هستند اما مشکل این است که قیمت سنگ آهن در داخل با بازار جهانی رابطه مناسبی ندارد. برای مثال هم‌اکنون قیمت سنگ آهن، کنستانتره و گندله در بازار داخل بالاتر از قیمت جهانی است، امری که روی میزان صادرات تاثیر مضاعف می‌گذارد.
به عقیده جعفری طهرانی تصمیماتی مانند عوارض غیرمنطقی صادرات این محصولات و الزام صادرکنندگان به تزریق ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات در بازار نیمایی باعث شد حجم صادرات نسبت به سال‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته باشد: «بنابراین کاهش حجم صادرات سنگ آهن ایران نسبت به سال‌های گذشته صرفا به موضوع تولید یا نوسانات بازار جهانی برنمی‌گردد بلکه قوانین محدودکننده‌ای که بارها تولید محصولات معدنی را تحت تاثیر قرار داده نیز دخیل هستند. این قوانین به‌گونه‌ای تولید را متاثر کرده که حتی در محصولاتی که مازاد نیاز داخلی تولید می‌شود مانند گندله و سنگ آهن هماتیت نیز اثر سو گذاشته است.»
اعمال قوانین خود تحریم
به گفته او تا زمانیکه میزان تمامی سنگ آهن هماتیت و گندله تولیدی کشور جذب تقاضای داخلی نمی‌شود عملا عوارض صادراتی 2 درصدی که دولت سیزدهم وضع کرده است بی معنا است: « این عارضه باید در دولت چهاردهم برداشته شود. ناگفته نماند در رابطه با محصولاتی که مورد نیاز کارخانه‌های فولادی داخل کشور است وضع عوارض صادراتی توجیه دارد اما برای محصولاتی که مازاد نیاز داخلی تولید می‌شود هیچ دلیل کارشناسی وجود ندارد و تنها به کاهش حجم صادرات و به تبع آن کاهش ورود ارز به کشور منجر می‌شود که عملا نوعی خودتحریمی است. دولت چهاردهم اخیرا اشاراتی نسبت به تمهیداتی برای برداشتن این عوارض کرده است و این خود خبر مثبتی برای فروش ارز با نرخ توافقی جهت واردات ماشین آلات و تجهیزات است ».
جعفری طهرانی با بیان اینکه بارها در گذشته در زمانیکه بازار جهانی شرایط مناسبی داشت قوانین دست‌وپا گیر وضع شد و در زمانیکه بازار نزول کرد آن قوانین برداشته شد، گفت: متاسفانه در زمان حال هم شاهد این دور باطل خودتحریمی هستیم. دولتمردانی که قرار است قوانینی در رابطه با صادرات وضع کنند باید نگاهی تخصصی داشته باشند و از نظرات افراد خبره و کارشناسی که در حوزه‌های مختلف اشراف دارند، استفاده کنند.
به عقیده جعفری طهرانی مهم‌ترین اصل برای توسعه بازار سنگ آهن ایران، ثبات قوانین است: «مهم بعدی رفع موانع تولید و صادرات است. وقتی تولیدکننده با چالش‌هایی مانند قطع برق در تابستان و قطع گاز در زمستان مواجه است به‌جای اینکه قوانین تسهیل‌گر وضع شود متاسفانه قوانینی اعمال می‌شود که هم تولید و هم صادرات کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین اعمال قوانین همسو با تولید و صادرات می‌تواند به بازگشت حجم و جایگاه صادرات سنگ آهن و خانواده این محصول معدنی کمک شایانی کند.»
