تمــاس بــا دکتــر کیــوان جعفــری طهرانــی بــرآن شــدیم تــا درمــورد برنامــه اســتراتژی بخــش معــدن و اینکــه تمرکــز بایــد روی چــه مــواردی گذاشــته شــود مصاحبــه ای داشــته باشــیم کــه متــن مصاحبــه جهــت اطلاع شــما خواننــدگان محتــرم پــردازش و تولیــد تقدیــم می شود.
اگر قرار باشد برنامه راهبردی معدن در کشور نوشته شود به نظر شما تمرکز روی چه مواردی نیاز است و فرصت ها چالش ها نقاط قوت و نقاط ضعف این صنعت چیست ؟
این موردی که بارها و بارها اشاره کرده ام بحث نیاز به سرمایه گذاری در بحث اکتشاف ذخایر جدید است، البته مستحضر هستید که در خیلی از کشور های جهان اکتشاف فقط توسط دولت و حاکمیت انجام نمی شود بلکه سرمایه گذاری خارجی یا بهتر اشاره کنم FDI (سرمایه گذاری مستقیم خارجی) یکی از عوامل بسیار مهمی است که باعث می شود کشور های مختلف علاقمند باشند در ذخایر معدنی کشورهای میزبان سرمایه گذاری کنند و در قبال اکتشاف، استخراج، فراوری و تولید و براساس یک چارچوب قراردادی توافق می کنند که محصول تولیدی را صادر کنند و بخشی از ان را در داخل کشور استفاده کنند . به علت تحریم ها شاهد هستیم که حداقل در بیست سال گذشته این اتفاق در صنعت معدن کشور نیفتاده است و بعید می دانم به این زودی ها اتفاق بیفتد. طبیعتا حاکمیت و دولت محدودیت نقدینگی دارند و هر فعالیت تجاری نیاز به نقدینگی برای تامین بودجه لازم دارد و به نظر من بیشترین کمکی که می توان در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری و شعار سال 1403 تعریف کرد مشارکت مردم و بخش خصوصی است که می بایستی پر رنگ تر باشد. بخش خصوصی کشور با سیاست ها و حمایت های دولت می تواند علاقمندتر شود. فقط مساله ای که باعث فرار سرمایه و سرمایه گذار ها میشود و چالش اصلی است مساله تغییر متعدد قوانین است. طبیعتا سرمایه گذار داخلی هم که وارد این حوزه می شود میخواهد ببیند آیا به فرض امکان صادرات این محصول وجود دارد یا خیر چون اگر قرار باشد فقط وابسته به بازار داخلی باشد شاید سود دهی لازم را نداشته باشد و ترجیحا مایل است جهت رسیدن به نقطه سر به سر یا break even point پروژه از صادرات کمک بگیرد. اگر قرار باشد فقط این سرمایه گذاری مربوط به تامین و فروش داخلی باشد شاید ده سال طول بکشد تا اینکه سرمایه به نقطه سر به سرخود برسد و این خود یکی از عواملی است که باعث فرار سرمایه گذار به ویژه در بحث اکتشاف می شود. اگر دولت و حاکمیت قوانینی را برای حمایت بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در بخش معدن ایجاد کنند به طوری که در دوره زمانی مشخصی اجازه صادرات داشته باشند و اگر هم قوانین جدیدی وضع شود منوط به این سرمایه گذارها نشود و همچنین برای یک دوره و زمان مشخص یکسری معافیت های مالیاتی تعیین شود، من معتقدهستم که بخش خصوصی کم کم جهت سرمایه گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی علاقه مندتر می شود. ما نبابد فراموش کنیم که سرمایه زیادی بخش خصوصی دارد و حتی شرکت های خصوصی کشور را شاهدیم که سرمایه خود را برای سرمایه گذاری کلان در پروژه های معدنی خارج از کشور گسیل نموده اند و علاقه مندی برای سرمایه گذاری داخل کشور را زیاد نداریم. به نظر من باید جهتی داده شود تا این سرمایه گذاری ها به داخل کشور برگردند و وضع قوانین حمایتی در این رابطه که اشاره کردم از جمله معافیت های مالیاتی و همچنین قوانین حمایتی در جهت توسعه صادرات می تواند باعث علاقمندی سرمایه گذاری بخش خصوصی کشور شود.
اگر انتظار داشته باشیم با وضع فعلی بخش خصوصی وارد سرمایه گذاری شود به نظر من دور از ذهن است. حتما مستحضر هستید شهریور 1396 بود که مقام معظم رهبری دستور دادند معدن باید جایگزین نفت شود خب باید گفت برای کشوری که بالغ بر 70-80 درصد وابسته به صادرات نفت و صنایع نفتی و حتی پتروشیمی است تمرکز روی تولید و صادرات معدن و صنایع معدنی یک مقدار زمان بر است، برای اینکه زمان را کوتاه کنیم وضع قوانین حمایتی میتواند کمک کند.
مورد بعدی پهنه های معدنی است که به یکسری از سازمان های دولتی واگذار شده و برای سرمایه گذاری های بخش خصوصی دور از دسترس هستند. من معتقد هستم که بایدراهکاری ایجاد شود که ذخایر خوبی که در رابطه با مواد معدنی از جمله مواد فلزی که بازار خوبی هم در داخل و هم در خارج از کشور دارند، اجازه سرمایه گذاری بخش خصوصی وجود داشته باشد و این سرمایه گذاری هاهم می تواند توسط شرکت های ایرانی که دفاتر خارج از کشور دارند انجام شود. خیلی از شرکت های بخش خصوصی کشور دفاتر و شرکت هایی در خارج از کشور تاسیس کرده اند و می توانند به عنوان سرمایه گذار خارجی وارد شوند. ولی اگر انتظار داشته باشیم شرکت های بزرگ معدنی جهان که معرف حضور هستند مانند شرکت های استرالیایی، برزیلی، سویسی و غیره که بزرگترین شرکت های معدنی و تجار معدنی جهان هستند در کوتاه مدت در این حوزه در ایران سرمایه گذاری کنند به نظر من دور از ذهن است. عوامل متعددی باعث کندی روند جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی می شود از جمله تشدید تحریم ها که هراز چندگاهی شاهدهستیم که شرکت های مختلفی را وزارت خزانه داری آمریکا وارد لیست تحریم ها می کند و این نگرانی وقتی دوچندان می شود که در صورت برگشت ترامپ در انتخابات 2024 آمریکا در ماه نوامبر(آبان) شرایط سخت تر شود. من معتقد هستم باید حاکمیت و دولت با هماهنگی کلی وزارت خانه های ذی ربط حمایت لازم برای جذب سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی به ویژه در بخش اکتشاف و فراوری که مشکلات عمده در آنجا وجود دارد به عمل آورند. به عنوان مثال ایران ذخایر خیلی خوبی از سنگ آهن هماتیت دارد که هنوز بصورت تولید انبوه دست نخورده باقی مانده اند، در صورتیکه بارها و بارها براساس اعلام سازمان زمین شناسی کشور و سایر موسسات و شرکت های بزرگ دولتی و خصوصی در حوزه چرخه زنجیره فولاد ما با محدودیت ذخایر سنگ آهن روبرو هستیم و به روایتی از 14سال آینده به بعد این محدودیت به اوج خود می رسد و از الان باید به فکر تامین خوراک شرکت های فولادی باشیم. نباید فراموش کنیم ذخایر هماتیت کشور هنوز اکثرا دست نخورده باقی مانده اند و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی در فراوری می تواند کمک شایانی کند و همچنین امکانات بسیار خوبی از نظر بومی سازی تکنولوژی وجود دارد. اگر به فرض تکنولوژی جدیدی هم به طور کامل بومی سازی نشده باشد نیزامکان انتقال تکنولوژی به صورت سرمایه گذاری مشترک بین ایران و بعضی کشور ها از جمله چین وجود دارد چون چین جز معدود کشورهایی است که علاقمند است در پروژه های معدنی کشور بویژه در بخش فراوری وارد شود و به نظر من جذب سرمایه گذاری در دو معقوله اکتشاف و فراوری خیلی برای احیا و توسعه معادن کمک می کند و این محدودیت ها را کاهش می دهد .