دکتر جعفری طهرانی تحلیلگر ارشد بازارهای بین‌المللی در انجمن مس به ارائه گزارشی با موضوع تحلیل بازار مس پرداخت و گفت: برای آنکه تاجر موفقی در بازارهای کالایی باشید، لازم است تا در کنار استفاده از تحلیل کارشناسان سعی کنید تا خود نیز تحلیلگر موفقی باشید. در غیر این صورت موج اتفاقات شما را با خود همراه می‌کند و اگر به شخصه به روند نوسان‌های بازار آشنایی نداشته باشید، هر لحظه این امکان وجود دارد که موج نوسان‌ها شما را به زمین بزند. اما اگر قصد دارید تا تبدیل به تاجری موفق شوید لازم است تا از سویی زیر و بم فنی فعالیت خود را بیاموزید و از سوی دیگر به بازارهای جهانی اشراف کامل پیدا کنید. درواقع فعالیت موفق در بازار کامودیتی‌ها همزمان به تجربه فنی و دانش تحلیل نیاز دارد. اما اگر به این دو دانش مجهز نشوید احتمال شکست در این بازار پرتلاطم و پرریسک بالا است.
چین جریان‌ساز بازارهای کالایی
جعفری طهرانی در ابتدای نشست تخصصی تحلیل بازار مس که به همت انجمن مس برگزار شد به آغاز نشست سران و کنگره دوقلو در چین از روزهای دوشنبه و سه‌شنبه به ترتیب چهارم و پنجم ماه مارس اشاره کرد و گفت: تصمیمات اخذ شده در این نشست که در شرایط کنونی در حال برگزاری است برای تحلیل آینده بازارهای جهانی ضروری است. بیش از ۵۰ درصد تولید و مصرف مس در دنیا در اختیار چینی‌ها است و هر گونه تحلیلی از این بازار وابسته به تقاضای این فلز در این کشور است.
وی در ادامه پیشرفت چینی‌ها در زمینه خودروهای الکتریکی را قابل توجه دانست و گفت: برخلاف آنچه در رسانه‌ها از وضعیت نابه سامان اقتصادی چین ظرف سال‌های اخیر سخن گفته می‌شود؛ این کشور در زمینه صنایع تکنولوژی محور دنیا پیشرفتی شگرف داشته است. من ظرف هفته‌های گذشته پس از چند سال مجددا به چین سفر کردم و در حالی که زمانی طولانی از آخرین سفرم به چین نمی‌گذشت اما از پیشرفت چینی‌ها در زمینه خودروهای الکتریکی شوکه شدم. این کشور ظرف سال‌های اخیر در زمینه تولید خودروی الکتریکی با کیفیت و گسترش استفاده از آن پیشرفتی قابل ملاحظه داشته است.
چینی‌ها همواره نشان داده‌اند که موضوعی برای شوکه کردن دنیا دارند و بنابراین اگر قصد فعالیت در بازارهای کالایی را دارید، باید شناختی جامع از این بازار داشته باشید. وی ادامه داد: در حال حاضر شیلی و پرو ۲ تامین‌کننده اصلی مس معدنی در دنیا هستند؛ اما چین تعیین‌کننده اصلی قیمت جهت بازار مس در دنیا است. درواقع بخش تقاضا نسبت به عرضه به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است. بنابراین در این جلسه بیش از آنکه به تحلیل وضعیت عرضه‌کنندگان بپردازیم، به بررسی وضعیت تقاضا خواهیم پرداخت.
جعفری طهرانی افزود: تقاضا برای یک کالا به قدری اهمیت دارد که عرضه را نیز شکل می‌دهد. بازارسازی و تقاضا همواره یک پله جلوتر از تولید است. البته همچنان وقتی صحبت از تحلیل یک بازار کالایی خاص می‌شود؛ کارشناسان به موجودی انبارهای چین اشاره دارند؛ این در حالی است که در دنیای کنونی، تاثیر موجودی انبار یعنی بخش عرضه بر بازار کاهش یافته است.
برای تحلیل بازارهای کالایی لازم است که خروجی نشست دوقلو که هم اکنون در حال برگزاری است و تا ۱۱ مارس ادامه دارد را در زمینه‌های مختلف بررسی کنیم.
امسال طولانی‌ترین زمان این نشست که شامل نشست کنگره خلق چین و نشست کارشناسی است، می باشد. چین از ۱۹۷۸ میلادی و در شرایطی که دنگ شیائوپینگ رهبری این کشور را در دست داشت؛ نشست دوقلو را اختراع کرد؛ وی رهبر نخبگان نسل دوم جمهوری خلق چین بود که از ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۹ رهبر عالی‌مقام این کشور بود. چینی‌ها در این سال تصمیم گرفتند تا برترین بازیگر فولاد و فلزات در دنیا شوند؛ این در حالی بود که در این سال چینی‌ها تنها ۳۰ میلیون تن فولاد تولید می‌کردند، اما امروز میزان تولید فولاد چین به حدود یک میلیارد و ۳۰ میلیون تن رسیده است. بنابراین در این بازه زمانی 46 ساله چین به برترین تولیدکننده فولاد در دنیا تبدیل شد.
دنگ شیائوپینگ معتقد بود که نشست سران کنگره که با حضور ۵ هزار نفر از اعضای اصلی حزب کمونیست خلق چین برگزار می‌شود به تنهایی برای تصمیم‌گیری در خصوص مسائل کلان اقتصادی چین کافی نیست. در عین حال لازم است که همزمان یک نشست کارشناسی با حضور بالاترین افراد فعال در بخش خصوصی و دولتی برگزار شود و تصمیمات کلان براساس نتایج این نشست تخصصی و پیشنهادات آن اخذ و تصویب شود.
برای ارائه یک تحلیل خوب از بازارهای بین‌المللی لازم است که همزمان به تاریخ، جغرافیا منطقه مورد بررسی تسلط کافی داشته باشید و حتی به مبنای جامعه‌شناسی آن جغرافیا نیز آگاه باشید.
این روزها با گسترش هوش مصنوعی در دنیا و روی کار آمدن چت جی‌دی‌پی این سوال مطرح شده است که آیا هوش مصنوعی می‌تواند تحلیلگر خوبی برای بازارها باشد؛ حدود یک سال قبل تصمیم گرفتم که با کمک الگوریتم هوش مصنوعی تحلیلگر بازار کامودیتی بسازم؛ و برای اجرای این ایده به سراغ متخصصینی در داخل و خارج از کشور رفتم تا میزان اجرایی بودن این ایده سنجیده شود و چگونگی ساخت آن بررسی شود. پس از یک سال بررسی و کار با متخصصین در این زمینه پیشرفت ۹۰ درصدی در تولید اولین تحلیلگر بازار با هوش مصنوعی حاصل شد. به این ترتیب امیدواریم که اولین الگوریتم هوش مصنوعی تحلیلگر سنگ‌آهن دنیا در اوایل سال آینده پس از تکمیل، رونمایی شود و در ادامه نیز از اولین هوش مصنوعی تحلیلگر بازار مس رونمایی خواهیم کرد. این برنامه با برند NEW به بازار می‌آید و می‌تواند وضعیت تحلیل بازارهای کالایی در دنیا را تغییر دهد و تبدیل به رقیبی سرسخت برای شرکت‌های معتبر تحلیلگر در دنیا شود.
وی ادامه داد: امروز در تمام دنیا تمامی تحلیل‌ها از بازارها برمبنای متغیرها و مبانی بنیادی و تکنیکال انجام می‌شود؛ اما چنین تحلیلی در دنیای کنونی ناقص بوده و به نتیجه صحیح نمی‌رسد. برای ارائه تحلیلی درست از بازار به تکنیک سومی نیاز است که آن را تحلیل شهودی (غریزی) یا Intuitional Analysis نامگذاری کرده‌ام. در واقع این تحلیل بر مبنای توانایی درک یک موضوع توسط خود تحلیلگر به طور غریزی و بدون نیاز به استدلال آگاهانه می باشد. درواقع معتقدم برای تحلیل یک بازار علاوه بر تحلیل تکنیکال و بنیادی لازم است تا از این تکنیک تحلیل نیز استفاده شود.
جعفری طهرانی در ادامه مجددا به نشست دوقلو در چین اشاره کرد و گفت: امسال برای اولین بار است که چین به خبرنگاران خارجی برای حضور در این نشست اجازه ورود داده و پوشش خبری این کنفرانس را آزاد گذاشته است. سال گذشته عملکرد دولت چین در این نشست بسیار نامناسب بود، کسی از سرنوشت ۳۰ تن از حاضرین در این جلسه خبری ندارد، رئیس‌جمهور سابق چین (هو جینتائو) در روز پایانی این نشست از سالن اخراج شد، در ادامه اخباری مبنی بر مفقود شدن افراد سرشناسی که سابقه فعالیت‌های دولتی در چین را داشتند منتشر شد، وزیر سابق امور خارجه چین، وزیر سابق دفاع چین و افراد متعدد دیگری که در این کشور دارای مقام و منصب بودند، ناپدید شدند. این موارد در چهره چین در دنیا تاثیر منفی برجای گذاشت.
اما پکن امسال درصدد برآمد تا این نشست را به شکلی متفاوتی برگزار کرده و با استقبال از حضور خبرنگاران خارجی سعی کند تا چهره خود در دنیا را اصلاح نماید. این نشست هر ساله با سخنرانی نخست‌وزیر چین آغاز می‌شود و گزارشی از عملکرد اقتصادی چین ارائه می‌شود. درواقع این نشست کاملا مشابه مجمع عمومی سالانه شرکت‌ها است، با این تفاوت که دنگ شیائوپینگ در سال ۱۹۷۸ به این نتیجه رسید که تصمیم‌گیری برای اقتصاد کشور باید بر مبنای نظرات فعالین بخش صنعتی باشد. بنابراین همواره یک روز پیش از آغاز نشست کنگره، نشست کارشناسی آغاز می‌شود. امسال نشست کارشناسی در روز چهارم مارس با حضور ۲ هزار نفر از فعالین برتر بخش‌های اقتصادی چین در تمامی حوزه‌ها، آغاز به کار کرد. نتیجه نشست کارشناسی به صورت روزانه به اعضای حاضر در نشست کنگره داده می‌شود و این پیشنهادات مطرح شده در نشست کارشناسی مبنای تصمیم‌گیری در نشست سران خواهد بود.
عقب‌ماندگی معادن ایران از عربستان
وی افزود: در حالی چینی‌ها در بخش حاکمیت از نظرات کارشناسی بویژه بخش خصوصی به خوبی استفاده می‌کنند که در ایران ضعف ارتباطی بزرگی میان حاکمیت و بخش کارشناسی وجود دارد؛ این ضعف ارتباطی در بخش معدن و صنایع معدنی و سیاست‌گذاران به مراتب جدی‌تر است. مقام معظم رهبری در شهریور ۱۳۹۶ بیانیه‌ای صادر فرمودند مبنی بر جایگزینی بخش معدن بجای نفت در اقتصاد ایران. این در حالی بود که ملک فهد پادشاه فقید عربستان در سال ۱۹۹۷ بخشنامه‌ای مشابه مبنی بر لزوم جایگزینی بخش معدن با نفت در اقتصاد عربستان را صادر کرد و پس از آن شرکت معادن در این کشور تاسیس شد. در ادامه در دوره پادشاه بعدی عربستان یعنی ملک عبدالله که برادرزاده ملک فهد بود، شرکت معادن عربستان رشد کرد و زمینه توسعه آن فراهم شد؛ به این ترتیب جایگاه کنونی عربستان در بخش معدن نتیجه تلاش، عزم عمومی و برنامه‌ریزی حدودا ۲۷ ساله است.
جعفری طهرانی گفت: توسعه اقتصادی بر مبنای ذخایر معدنی در کشور بسیار دیرتر از عربستان، مطرح شد؛ بنابراین در این زمینه از این کشور همسایه به مراتب عقب هستیم و در عین حال از سال ۹۶ به بعد علی‌رغم بیانیه مقام معظم رهبری، اقدام شایانی در جهت توسعه بخش معدن در اقتصاد ایران انجام نشد. در حالی که سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی در سال ۹۶ برابر ۱.۶ درصد بود، به ۰.۹ درصد در سال های بعد کاهش یافت و حتی باید متاسفانه اذعان کرد که این بخش در حال حاضر سهم حداکثر ۰.۷ درصدی در اقتصاد ایران دارد. منظور سهم مستقیم بخش معدن به تنهایی است.
این در حالی است که سهم بخش معدن و صنایع معدنی در تولید ناخالص ملی عربستان سعودی به ۸ تا ۱۰ درصد رسیده است. همچنین عربستان در افق ۲۰۳۰ تحقق درآمد ۷۰ تا ۸۰ میلیارد دلاری از این بخش را برنامه‌ریزی کرده است که این رقم حدود ۳۰ درصد درآمد نفتی این کشور است. بنابراین نقش عربستان و محمد بن سلمان در آینده معدنی این کشور غیرقابل انکار است.
۷۰ درصد کاتد مس در چین تولید شد
در ادامه این جلسه جعفری طهرانی مجددا اشاره‌ای به بازار چین داشت و گفت: نتایج نشست دوقلو چین در حوزه‌های مختلف می‌تواند بر روند بازارها اثرگذار شود؛ به‌عنوان مثال افزایش بودجه تسلیحاتی چین؛ احتمال وقوع جنگ میان چین و تایوان را افزایش داده و این موضوع می‌تواند بر روند نوسان بهای فلزات در ۲۰۲۴ اثرگذار شود. البته در تحلیل تکنیکال چنین استدلالی جایگاه قابل توجهی ندارد؛ اما در صورتی که به سراغ تحلیل شهودی برویم می‌توان تاثیر اخباری همچون افزایش بودجه تسلیحاتی چین و احتمال وقوع جنگ میان چین و آمریکا در رابطه با تایوان و تاثیر آن بر بازارهای کالایی را نیز مدنظر قرارداد.
وی افزود: روش من برای تحلیل یک بازار کالایی خاص، ایجاد ۵ سهم ۲۰ درصدی است؛ به‌عنوان مثال قصد داریم تا امروز به‌عنوان یک تحلیلگر، بازار مس را پیش‌بینی کنیم. در ابتدا نتیجه گزارش ۳ موسسه معتبر بین‌المللی را دریافت کرده و به نتیجه هر یک از گزارش‌ها سهمی ۲۰ درصدی می‌دهیم. اما به سراغ بررسی نتیجه گزارش افراد یا موسسات بیشتری نمی‌رویم، چرا که تعدد داده شما را گمراه می‌کند. درواقع در جمع‌آوری نظرات کارشناسی باید به سراغ ۳ نفر یا موسسه از بهترین ها برویم.
همچنین برای نظر خود به‌عنوان یک تحلیلگر آگاه و با دانش کافی نیز ۲ سهم ۲۰ درصدی یعنی ۴۰ درصد ارزش قائل شوید. اگر نمی‌توانید مستقل از نتایج شرکت‌های معتبر تحلیلگر برای خود تحلیلی ارائه کنید، درواقع شما هنوز دانش تحلیلگری ندارید. کسی صلاحیت تحلیل بازارها را دارد که دانش کافی در این خصوص کسب کرده باشد و همواره در جریان اتفاقات مهم دنیا باشد و در این میان توان تحلیل و استنتاج نتیجه را نیز داشته باشد. بنابراین در صورتی که به این موارد مجهز نیستید، از ارائه تحلیل پرهیز کنید، اما در صورتی که به دانش تحلیل اشراف پیدا کردید و در جریان اتفاقات و اخبار روز دنیا هستید سهمی ۴۰ درصدی در تصمیم‌گیری به نتایج تحلیل خود بدهید. براساس سهم‌های مورد بررسی با معدل گیری به شکل کاملا خطی می‌توانید وضعیت آتی یک بازار را پیش‌بینی کنید. این همان Intuitional Analysis است.
وی افزود: توجه کنید که تحلیل مناسب باید دارای سقف و کف قیمت باشد؛ ارائه تحلیل بر این مبنا که بازار افزایشی یا کاهشی است فاقد معنا است. اوج نرخ مس در سال ۲۰۲۱ رقم خورد که این فلز به سقف قیمت ۹۳۰۰ دلار به ازای هر تن رسید؛ عرضه به دلیل کرونا دچار چالش شد و این چالش حامی رشد بهای این فلز گردید. حدود ۶ ماه گذشته برخی افراد از احتمال صعود بهای مس به کانال ۱۰ هزار دلار در ۲۰۲۴ صحبت می‌کردند؛همان موقع با صراحت این پیش‌بینی را رد کردم. نتیجه نشست دوقلوی چین می‌تواند به سادگی این تحلیل را تغییر و یا فاقد اعتبار کند. در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۷۰ درصد تولید کاتد مس دنیا و ۸۵ درصد تولید آند دنیا در چین رقم خورده است. این در حالی است که در گزارش‌ها معمولا به سهم بیش از ۵۰ درصدی چین در تولید مس دنیا اشاره می‌شود که این اعداد دقیق نیست و سهم چین در بازار فلزات را نمایان نمی‌کند. بنابراین چین می‌تواند سهمی به مراتب اثرگذارتر از کشورهای معدنی مس خیز نظیر شیلی و پرو بر بازار این فلز برجای بگذارد.
خودروهای الکتریکی در دستان چینی‌ها
وی در ادامه به سهم این کشور در تولید سایر فلزات اشاره کرد و گفت: چین تولیدکننده اصلی سایر فلزات دنیا نیز هست. ۵۰ درصد لیتیوم، کبالت و گرافیت دنیا در این کشور تولید می‌شود.
این کارشناس ارشد بازار به وضع قانون جدید معافیت ۱۰ درصدی تولید در پروسه اکتشاف، استخراج و فرآوری در استرالیا برای ۵ ماده معدنی شامل کبالت، لیتیوم، وانادیوم، خاک‌های نادر و گرافیت اشاره کرد و افزود: البته نیکل از گذشته نیز مشمول این معافیت در استرالیا بود. وی گفت اینکاری است که وزارت صمت می بایستی انجام دهد تا معدنکاری توسعه یابد. بارها گفته ام لازم نیست یک قانون را خلق الساعه ایجاد کرد، بد نیست اول ببینیم کشورهای پشیرو معدنی جهان چه اقدامی انجام داده اند و سپس الگوبرداری کنیم.
لیتیوم، کبالت، گرافیت عمدتا در صنایع باتری و سلول خورشیدی به مصرف می‌رسد؛ امروزه یکی از رقابت‌های تنگاتنگ دنیا در عرصه تولید باتری است و استرالیا بدین منظور برای حفظ سهم خود در آینده صنایع معدنی دنیا تسهیلاتی در اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد اولیه مصرفی در صنعت باتری ارائه کرده است. امروزه ساخت باتری خودروهای الکتریکی به دلیل محدودیت تامین مواد اولیه تبدیل به چالشی جهانی شده است و زمان نگهداشت شارژ در باتری‌ها مزیتی مهم برای شرکت‌های سازنده تلقی می‌شود. موضوع تامین مواد اولیه مصرفی در تولید باتری خودروهای الکتریکی به قدری اهمیت یافته که می‌تواند شرکت‌های بزرگ دنیا را ورشکسته کند. البته چین در این زمینه نیز دارای مزیت است و شرکت‌های سازنده خودروی برقی در چین با اتکا به تولید مواد اولیه مصرفی در تولید این باتری‌ها از رقبای خود پیشی گرفته اند.
وی ادامه داد: شرکت اپل از سال ۲۰۱۴ برنامه گسترده‌ای برای تولید خودرو الکتریکی را آغاز کرد، اما پس از سال‌ها سرمایه‌گذاری و صرف هزینه و انرژی در این خصوص متوجه شد که توان رقابت با خودروسازان چینی را ندارد و بنابراین این پروژه را هفته گذشته متوقف کرد. یکی از سیاست های درست یک بیزینس من، عقب‌نشینی به موقع است. وقتی اپل پس از میلیاردها دلار سرمایه گذاری و صرف زمانی حدودا ۱۰ ساله با پیش‌بینی شکست از یک بازار عقب‌نشینی می‌کند، سرمایه‌گذار داخلی نیز باید این موضوع را بپذیرد که عقب‌نشینی صحیح و به موقع، یک استراتژی صحیح است و تکیه به ادامه آن اشتباه نتیجه ایی جز ضرر مضاعف ندارد.
توسعه چین در راستای تقویت مصرف مس
جعفری طهرانی در ادامه به بررسی سهم بخش‌های مختلف در تولید برق صنایع چین پرداخت و گفت: در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۴۰ درصد برق تولیدی در چین از طریق سلول خورشیدی انجام گرفت. همچنین در همین سال ۳۷ درصد تولید برق نیز از طریق منبع زغال‌سنگ حرارتی انجام شد. افزایش مصرف زغال‌سنگ در اوج کرونا و رشد فعالیت اکتشافی در این زمینه از سوی هند و در ادامه چین، با برنامه هوای پاک و Carbon foot print مغایرت دارد و نشان می‌دهد که چین از برنامه افزایش سهم سوخت‌های فسیلی در تامین برق عقب نشسته و درصدد است تا بر سهم انرژی‌های پاک در تامین برق مصرفی خود بیفزاید. توربین‌های بادی سهم ۵ تا ۷ درصد از تامین انرژی برق چین را در این سال داشتند.
وی افزود: برای تولید هر مگاوات برق از سلول خورشیدی به ۵.۵ تن کاتد مس نیاز است. برای تولید هر مگاوات برق از طریق توربین بادی در پروژه‌های داخل خشکی ۳.۵۲ تن کاتد مس نیاز است. برای تولید هر مگاوات برق در توربین بادی در پروژه دریایی نیز ۹.۵۶ تن کاتد مس استفاده می‌شود. وفتی یک توربین بادی در دریا احداث شود؛ برق تولیدی باید از طریق کابل کف دریا منتقل شود؛ همین امر باعث می‌شود تامیزان مس مصرفی در توربین‌های دریایی تقریبا ۳ برابر مس مصرفی در توربین‌های خشکی باشد. سیاست‌های توسعه‌ای چین؛ مصرف مس را افزایش می‌دهد.
اهمیت ۲۰۲۴ برای فلز سرخ
جعفری طهرانی در ادامه گفت: اگرچه توجه به گزارش‌های موسسات معتبر بین‌المللی در تحلیل بازار جهانی لازم است؛ اما این نکته همواره باید مد نظر باشد که این موسسات براساس منافع شخصی خود به ارائه تحلیل و پیش‌بینی می‌پردازند؛ بنابراین تحلیل‌های ارائه شده نیاز به اعتبارسنجی دارد.
در سال ۲۰۲۴ مصرف فلز سرخ در چین رشدی ۸ درصدی خواهد یافت. تقاضای چین در سال گذشته یعنی سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۱۵۴ درصد جهش نسبت به سال قبل خود داشته است. درحالی که مس در سال ۲۰۲۳ با جهش تقاضا از سوی چین به کانال قیمتی ۱۰ هزار دلاری صعود نکرد؛ در سال ۲۰۲۴ نیز این پیش‌بینی قطعا محقق نمی‌شود.
تولید خودروی الکتریکی چین در سال ۲۰۲۴ رشدی ۳۱ درصدی خواهد داشت؛ درصورتی که چینی‌ها در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۹۳ درصد بر میزان تولید خودروی الکتریکی در این کشور افزودند. بنابراین بازار مصرف مس چین در ۲۰۲۳ بیشترین رشد را به ثبت رسانده است. البته اعداد فوق نشان می دهد که مصرف مس در چین همچنان افزایشی است و این موضوع حامی رشد بهای این فلز است، اما این رشد تقاضا به میزانی نیست که این فلز بتواند به کانال قیمتی ۱۰ هزار دلاری صعود کند.
وی افزود: البته رشد تقاضا حامی بهای فلز سرخ در سال ۲۰۲۴ است و میانگین قیمت مس در سال جاری میلادی بالاتر از میانگین نرخ آن در سال ۲۰۲۳ خواهد ایستاد؛ برآورد من از میانگین قیمت مس در سال جدید میلادی محدوده ۹۰۰۰ دلار به ازای هر تن است؛ اما عمیقا بر این باورم که مس امسال در دستیابی و تثبیت به کانال ۱۰ هزار دلار ناموفق خواهد بود.
جعفری طهرانی در ادامه گفت: اگر فعالین بخش مس به دنبال جفظ سودآوری در بلند مدت هستند؛ حرکت به سمت تولید پودر مس می‌تواند، سودآوری آن‌ها را در میان و بلند مدت تضمین کند. پودر مس ماده اولیه اصلی مصرفی در تولید سلول‌های خورشیدی و صنایع بی شمار دیگری است؛ البته تولید آن در رده صنایع با تکنولوژی بالا قرار دارد؛ اما دستیابی به این تکنولوژی می‌تواند سودآوری صنعت مس ایران را تضمین کند. در شرایطی که هر تن مس در محدوده قیمتی ۸ هزار و ۳۰۰ دلار معامله می‌شد؛ هر تن پودر مس با نرخی در حدود ۱۰ هزار و ۳۵۰ دلار در بازار جهانی به فروش می‌رفت. این فاصله تقریبا ۲هزار دلاری میان کاتد مس و پودر مس، بیانگر ارزش‌آفرینی قابل توجه در این زنجیره در صورت تولید محصول با تکنولوژی برتر است.
سیاست‌گذاری نادرست، تولید مس را بحران‌زده کرد
در ادامه این جلسه یکی از حضار به تفاوت میزان نیاز واقعی صنایع مس در کشور به ماده اولیه و میزان عرضه و فروش این محصول در بورس کالا بر مبنای نرخ حواله ارز اشاره کرد و گفت: در شرایطی که حداکثر نیاز صنایع تکمیلی کشور برای کاتد مس حدود ۱۲۰ هزار تن است؛ سالانه بالغ بر ۱۷۰ هزار تن کاتد مس در رینگ صنعتی بورس کالا معامله می‌شود. تفاوت نرخ ارز مورد استفاده در تعیین قیمت پایه و نرخ ارز در بازار آزاد باعث می‌شود تا بخشی از خرید کاتد مس، از سوی دلالان انجام شود و درواقعی این شیوه تعیین قیمت پایه و چند نرخی بودن ارز در کشور باعث شده تا سودی که سهم تولیدکننده است به جیب دلالان برود.
سلطان‌زاده به‌عنوان یکی از تهیه‌کنندگان طرح جامع مس در کشور به این سوال پاسخ داد و گفت: براساس برآوردها، میزان تولید مس تصفیه شده کشور در سال ۱۴۰۰ در حدود ۳۴۰ هزار تن مس محتوی معدنی و ۳۰۶ هزار تن مس تصفیه شده بود. در عین حال برآوردها حاکی از آن است که در این سال بالغ بر ۱۷۸ هزار تن مس در کشور مصرف شده است. این میزان مس به مصرف تولیدکنندگان مفتول، لوله، ورق، مقاطع و… می‌رسد. همچنین در این سال ۴۷ هزار تن مس و محصولات نیمه ساخته مسی از کشور صادر شده در حالی که ۲ هزار تن مس به کشور وارد شده است. عمده صادرات نیز به شکل مفتول مسی بوده است که کمترین ارزش افزوده را رقم می‌زند. درواقع محدودیت در صادرات کاتد مس باعث می‌شود تا کاتد مس از رینگ صنعتی بورس کالا خریداری شده، تبدیل به مفتول مسی شود و صادر شود. این تفاوت نرخ ارز در عرضه در رینگ فیزیکی باعث می‌شود تا افراد برای کسب سهم از این سود، کاتد مس را خریداری کرده، آن را تبدیل به کاتد یا قراضه کرده و آن را صادر کنند. البته در برخی موارد قاچاق محصول نیز وجود دارد.
وی ادامه داد: اما به طور کلی بخشی از کاتد مس تولیدی در کشور به مفتول بی کیفیت تبدیل می‌شود؛ این محصول در بازار کشورهای همسابه با نرخی در حدود ۳۰۰ تا ۸۰۰ دلار ارزان‌تر از مفتول سایر کشورها به فروش می‌رود و درواقع خریدار نیز آن را مجدد ذوب کرده و از آن به عنوان ماده اولیه خطوط تولید خود استفاده می‌کند.
با حذف محصولات مسی بی‌کیفیت که با هدف صادرات تولید می‌شود؛ به این برآورد خواهیم رسید که مصرف واقعی مس در کشور حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار تن است؛ این در حالی است که سالانه تقریبا ۲ برابر این میزان، فلز مس تصفیه شده در کشور تولید می‌شود؛ بنابراین میزان تولید کاتد مس در کشور تقریبا ۲ برابر نیاز داخل است.
دولت سیاست اشتباهی را در زنجیره مس و فولاد اخذ کرده است؛ به جای هدفگذاری در صنایع تکمیلی؛ همانند خودروی برقی، تجهیزات الکترونیکی و … به فروش ارزان مواد اولیه روی آورده با این هدف که تامین ارزان مواد اولیه باعث شکل‌گیری صنایع تکمیلی پیشرفته شود. اما این هدف محقق نشده است. حتی زمانی که موتورسیکلت برقی در کشور تولید می‌شود نیز قطعات مسی آن از چین وارد می‌شود؛ البته این قطعات وارداتی با آرم شرکتی ایرانی تولید شده و از مبادی غیررسمی به کشور می‌رسد. بنابراین میزان واقعی مصرف مس در کشور نیز بیش از ۱۵۰ هزار تن است. اما عدد شفافی فعلا وجود ندارد.
ارزان‌فروشی مس از دهه ۸۰ آغاز شد. شرکت ملی مس تبدیل به شرکت سهامی عام شد؛ مقرر شد تا محصول این شرکت در بورس کالا عرضه شود؛ دولت به بحث فروش محصولات شرکت ملی صنایع مس ایران ورود کرد و این شرکت را ملزم کرد که مس تولیدی خود را که ماده اولیه مصرفی در صنایع تکمیلی بود را به شکل حواله بفروشد. به این ترتیب مس ارزان در اختیار تولیدکنندگان محصولات نیمه ساخته قرار گرفت. این تولیدکنندگان حتی از تبدیل این مس به قراضه و فروش آن در بازار آزاد یا صادرات، منتفع می‌شدند. همین تصمیم اشتباه باعث شد تا ظرفیت تولید مفتول مسی در کشور از سالنه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن به سالانه ۷۰۰ هزار تن رسید. درواقع ارزان‌فروشی مواد اولیه به توسعه نامتوازن و غیر لازم زنجیره مس در کشور انجامید. اما انتفاع صنایع از این سرمایه‌گذاری از دریافت ماده اولیه ارزان ایجاد شده بود.
در دنیا مفتول با کیفیت از طریق نورد تهیه می‌شود، اما این تنها روش تولید مفتول مس نیست؛ روش آپ‌کست روش دیگری است که از طریق آن نیز مفتول مس تولید می‌شود، اما محصول تولیدی کیفیت به مراتب کمتری دارد و بنابراین با نرخ به مراتب کمتری نیز به فروش می‌رسد. در دنیا از کل ظرفیت ساخت مفتول ایجاد شده در بخش مفتول ۹۳ درصد روش نورد و ۷ درصد روش آپ‌کست است. اما از آنجاییکه انگیزه سرمایه‌گذار ایرانی برای حضور در این صنعت، کسب سود از دریافت کاتد ارزان بوده است؛ و با توجه به فاصله قابل توجه سرمایه‌گذاری در این روش، عمده ظرفیت‌سازی در بخش تولید مفتول آپ‌کست بوده است. بنابراین امروز ایران تولیدکننده مهمی در زمینه این مفتول مسی بی‌کیفیت است که اتفاقاتولید آن ارزش افزوده چندانی نیز ندارد.
در سال ۱۳۹۷ که ارز ۴۲۰۰ تومانی مطرح شد، فرصتی ایجاد شد تا این ظرفیت‌سازی نادرست در بخش مفتول‌سازی شدت بیشتری به خود بگیرد و ظرفیت مفتول‌سازی در کشور از ۷۰۰ هزار تن در سال به یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن رسید. صنایع جدیدی با هدف منتفع شدن از توزیع رانت شکل گرفتند و در حال حاضر ظرفیت صنایع نیمه ساخته مسی در کشور به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسیده است. از این میزان ظرفیت در سال ۱۴۰۰ تنها ۱۸ درصد فعال است و تنها ۲۵۴ هزار تن محصول نیمه ساخته مسی در کشور تولید شده است. برای ساخت این ۲۵۴ هزار تن محصول نیمه ساخته مسی حدود ۱۷۸ هزار تن کاتد مس استفاده شده، ۶۰ هزار تن قراضه و حدوده ۱۰ هزار تن نیز عناصر آلیاژی استفاده شده است.
اقتصاد علمی است که دنیا به آن اتکا می‌کند؛ ما اگر علم نداشته باشیم، اشتباه پیش می‌رویم. دکتر نیلی در گفت‌وگویی با رسانه اکوایران دلایل بروز چالش در اقتصاد ایران را بررسی می‌کند؛ به طور خلاصه به صحبت‌های وی به عنوان یک کارشناس اقتصادی اشاره می‌کنم تا در نهایت دلایل بروز چالش در این بخش از بدنه اقتصادی کشور مشخص شود. حاکمیت و دولت‌ها علاقه‌مند به خرج کردن هستند؛ خرج کردن محبوبیت می‌آورد. حاکمیتی که قدرت دارد، دوست دارد که خرج کند، اما خرج کردن نیاز به منابع مالی دارد. بنابراین ۳ تا مسیر برای کسب درآمد برای دولت وجود دارد. مالیات گرفتن، ایجاد بدهی و راه سوم نیز چاپ پول است. در دنیا با اخذ مالیات و اندکی ایجاد بدهی که مکانیزم متعارفی دارد، خلق پول انجام می‌شود، دولت به منابع مالی لازم دست پیدا می‌کند و طبق منابعی مالی اخذ شده، شروع به خرج کردن می‌کند. اما سراغ مسیر چاپ پول و ایجاد بدهیی‌های غیر متعارف نمی‌رود. وی ادامه می‌دهد که جکومت‌ها به ۲ دسته دیکتاتورها و حکومت‌های دموکراسی‌محور تقسیم‌بندی می‌کند. در یک جکومت دیکتاتوری، حاکم این امر را در نظر دارد که چاپ پول و ایجاد بدهی از مسیر غیر متعارف به زیان من خواهم بود. بنابراین برای جلوگیری از تبعات منفی چاپ پول به سراغ آن نمی‌رود. در یک دولت دموکراتیک همانند آمریکا، رئیس‌جمهورها شاید به دنبال ایجاد بدهی و خرج کردن بی‌رویه باشند تا برای خود محبوبیت ایجاد کنند، اما وجود احزاب سیاسی در مناسبات قدرت مانع آن‌ها می‌شود. درواقع احزاب سیاسی برای جلوگیری از خدشه وارد شدن به اعتبار حزب خود مانع از آن می‌شوند که رئیس‌جمهور تصمیمی اخذ کند که در بلند مدت به زیان اقتصاد کشور تمام شود و در نتیجه اعتبار حزب مورد نظر مورد خدشه قرار گیرد.
بنابراین هر جای دنیا را نگاه کنید، ۲ حزب قدرتمند وجود دارد که همه حول و حوش خرج کردن با یکدیگر دعوا دارند؛ در آمریکا حزب دموکرات به دنبال اخذ مالیات بیشتر از صاحبان سرمایه و افزایش خدمات عمومی به مردم است. اما جمهوی‌خواهان مخالف این رویه هستند و معتقدند که صاحبان سرمایه وظیفه‌ای در قبال حمایت از مردم و اقشار ضعیف ندارند. بنابراین احزاب بر سر تامین منابع دولت و چگونگی صرف آن با یکدیگر جدال دارند. این روند باعث شده تا نرخ تورم در دنیا به طور متوسط از ۱۸ درصد به حدود ۲ درصد رسیده است. حاکمیت‌ها متوجه شده‌اند؛ برای حفظ خود در مناسب قدرت باید بتوانند در تصمیم‌گیری خود را کنترل کنند.
اما اقتصاد ایران از جمله معدود اقتصادهایی است که برای ۵ دهه متوالی با تورم بالا روبرو است. از سال ۱۳۵۱ به بعد با تورم بالا مواجه هستیم و این به بدنه اقتصادی جامعه آسیب‌های جدی زده است.
در همه نقاط دنیا، همه به دنبال منافع هستند؛ اما زمانی که منافع با ساختارهای موجود کنترل می‌شود؛ تقریبا همه فرصتی پیدا می‌کنند تا بسته به تلاش خود از شرایط منتفع شوند.
سلطان‌زاده گفت: ما نمی‌توانیم بگویم چرا دلال به دنبال خرید کاتد مس و صادرات آن است، یا چرا سرمایه‌گذار خط آپ‌کست ایجاد می‌کند و مفتول بی‌کیفیت ایجاد می‌کند. این کار قانونی بوده و آن را اجرایی کرده است. سیستم مشکل دارد که ساختار مناسبی پیاده نکرده و زمینه‌ساز بروز این چالش‌ها شده است. سرمایه‌گذاری‌های نادرست در بخش صنایع تکمیلی نتیجه اشتباهات سیاست‌گذار بوده است.
تقاضای مس در کشور می‌تواند بیش از ۱۵۰ هزار تن باشد؛ اگر مس مصرفی در تولید لوازم خانگی و سایر صنایع تولید داخل باشد، این رقم می‌تواند به ۲۵۰ هزار تن برسد. اما این نیازمند آن است که صنایع تکمیلی بتوانند محصول با کیفیت تولید کنند. در حال حاضر هفتگی ۴ هزار تن کاتد مس در رینگ صنعتی بورس کالا عرضه می‌شود، خریداران فعلی کاتد مس به دارندگان سهمیه بهین‌ساب که درواقع سازندگان هستند محدود شده است. این موضوع باعث می‌شود تا معاملات مس بدون رقابت انجام شود. اما لزوما خریداران کاتد مس، صنایع تکمیلی نیستند. به عنوان مثال من صاحب یک خط تولید محصولات مسی هستم، اما نقدینگی لازم برای خرید کاتد مس از رینگ فیزیکی بورس کالا را ندارم؛ یک سرمایه‌گذار به سراغ من می‌آید و نقدینگی در اختیار من می‌گذارد تا با نقدینگی خود، کاتد مس را خریداری کرده و در ادامه نیز در ازای دریافت پول یا بخشی از کاتد، مابقی ماده اولیه ارزان را به سرمایه‌گذار تخصیص دهم. بنابراین این نحوه عرضه کاتد مس در رینگ فیزیکی بورس کالا و نرخ‌گذاری بر مبنای نرخ حواله ارز، به نوعی توزیع رانت است، اما اینکه این رانت نصیب چه کسی می‌شود وابسته به آن است که چه کسی پول دارد، په کسی می‌تواند ال‌سی باز کند و … . متاسفانه حاکمیت ثبات ندارد، سیاست‌های صنعتی در حال عوض شدن مداوم است و در این شرایط تولیدکننده بخش خصوصی مداوم در حال زیان است.
کشورهای همسایه از ایران بهتر عمل کردند
در ادامه این جلسه دکتر جعفری طهرانی گفت: برای برنامه‌ریزی در بخش معدن و صنایع کشور نیازی به الگوبرداری از کشورهای اروپایی و آمریکایی نیست؛ تنها کافی است روش توسعه کشورهای همسایه نظیر عربستان را در این زمینه مورد بررسی قرار دهیم. در حال حاضر عربستان تبدیل به یکی از صادرکنندگان محصولات مسی با ارزش افزوده بالا شده است. این کشور صادرکننده مهمی در زمینه پودر مس است. در زنجیره مس؛ پودر مس به‌عنوان محصول نهایی تقسیم‌بندی می‌شود.
در سال ۱۹۹۷ ملک فهد دستور اولیه برای جایگزینی بخش معدن در اقتصاد عربستان با بخش نفت را صادر کرد و در ادامه شرکت معادن عربستان تاسیس شد. در سال ۲۰۰۷ و در زمان ملک عبدالله، وزیر نفت عربستان (علی النعیمی) به عنوان مدیرعامل شرکت معادن منتصب شد. این انتصاب باعث شد تا یکباره شرکت معادن عربستان رشدی قابل توجه یابد.
وی افزود: کشورهای دنیا برای کنترل بازار نورد داخلی خود، عوارض وارداتی تعادلی وضع می‌کنند؛ به آن CVD می‌گویند، عوارضی که به تعادل وزنی می‌انجامد. در تابستان سال گذشته، عراق عوارض ۳۰ درصدی بر روی واردات میلگرد وضع کرد تا به این ترتیب بر قدرت رقابت صنایع داخلی خود بیفزاید. ترکیه در ژانویه ۲۰۲۴ عوارض ۱۷۵ دلاری را بر روی هر تن مفتول وارداتی به این کشور وضع کرد. این قوانین صنعت نورد فولادی ایران را منهدم می‌کند. انجمن نوردکاران بارها خواستار ممنوعیت صادرات بیلت شده است، تا کشورهایی نظیر عراق و ترکیه نتوانند بیلت ارزان ایران را خریدرای کرده و بر روی محصولات نوردی ایران عوارض سنگین وضع کنند.
حتی افغانستان نیز بر واردات محصولات نوردی عوارض وضع کرده است. در زمینه صادرات محصولات فلزی در بخش محصولات نیمه نهایی و نهایی با چالش روبرو هستیم. در این شرایط باید چاره‌ای اندیشیده شود، در غیر این صورت بسیاری از فعالین صنعتی کشور با بحران مواجه خواهند شد.
وی در ادامه گفت: بالا دست بیشترین ارزش افزوده را در بخش معادن فلزی دارد. یک محصولی با عنوان روتیل (TiO2) وجود دارد؛ میلیاردها تن خاک تیتانومگنت در سیستان و بلوچستان داریم؛ اما نمی‌توانیم این خاک را فرآوری کنیم. این در حالی است که عربستان سعودی از سال ۲۰۰۶ شرکت کریستال را تاسیس کرد و در حال حاضر سومین تولیدکننده روتیل دنیا (کنسانتره TiO2) و سومین تولیدکننده شمش تیتانیوم دنیا است. درآمد عربستان از صادرات روتیل به مراتب بالاتر از صادرات شمش تیتانیوم است. همواره ارزش افزوده در بخش فراوری بالاتر از بخش میانی زنجیره است.
بزرگترین مزرعه های سلول خورشیدی دنیا در امارات و عربستان در حال تاسیس هستند. عربستان سعودی ظرف ۶ ماه گذشته کنفرانس‌های تخصصی بزرگی برگزار کرد. بزرگترین کنفرانس تخصصی آلومینیوم دنیا تقریبا ۳ ماه قبل در ریاض با همکاری موسسه فست‌مارکتز برگزار شد. به زودی کنفرانس مس را نیز برگزار خواهد کرد و در حال برنامه‌ریزی در این خصوص است. درواقع عربستان علاوه بر جذب اینفلئونسرها و ورزشکاران به دنبال ایجاد هاب کنفرانس‌های صنعتی در بخش فلزات دنیا است. عزم جهانی برای تولید برق از سلول خورشیدی باعث می‌شود تا بر مصرف مس در آینده دنیا افزوده شود.
تمرکز بر معادن آفریقا
جعفری طهرانی گفت: برای پیش‌بینی آینده بازار مس باید بر اتفاقات چین متمرکز شد. بودجه نظامی چین در سال ۲۰۲۴ حدود ۷ درصد رشد کرده است؛ احتمال جنگ تایوان شدت یافته است؛
چینی‌ها به دنبال کاهش وابستگی به معادن خارجی در زمینه خوراک ۲ محصول مس و سنگ آهن هستند. این تصمیم کلانی است که قطعا بر قیمت مس معدنی و سنگ‌آهن اثر می‌گذارد. این هدف در نشست دوقلو تصویب شد و باید منتظر سرمایه‌گذاری گسترده چینی‌ها در بخش اکتشاف ذخایر مس و سنگ‌آهن در داخل خاک این کشور و به شکل فراسرزمینی باشیم.
باید منتظر تقویت حضور چین در قاره آفریقا باشیم. ما برای حضور در آفریقا و فعالیت در معادن این کشور ۲ رقیب جدی داریم، عربستان و چین. عربستان فعالیت خود در معا دن آفریقا را از معادن سنگ‌آهن تانزانیا و کنیا در دهه گذشته آغاز کرد؛ پس از آنکه چینی‌ها به غرب رفتند و بر معادن گینه متمرکز شدند، عربستان نیز به این منطقه آمد و بر روی معادن گینه متمرکز شد.
منبع: سایت انجمن مس