فعالان بخش فولاد عقیده دارند که تامین «انرژی» بزرگترین چالش پیش روی صنایع آنان بوده و تا کنون هم این دشواری ها به صورت کامل برطرف نشده است.
مرجان شرف؛ بازار: با تحریم هشت شرکت فولادی کشور بازار صادرات ما دچار مشکل شده و از آنجا که جزء ده کشور برتر در زمینه تولید فولاد به شمار می رویم پس باید دنبال بازار های مناسب برای صادرات باشیم. اما کشورهای دیگر مانند ترکیه و عراق که مشتری های ما بوده اند با وضع قوانینی مانند اخذ مالیات های زیاد، صادرات ما را مشکل کرده اند.
در کنار این موضوع و با توجه به تحریم ها، اگر کشوری با این شرایط حاضر به خرید از ما بشود آیا می توانیم خام فروشی داشته باشیم؟ درباره این دعدغه و تیز درباره طرح تامین برق کارخانجات بزرگ _ با احداث نیروگاه در داخل کارخانه_ و چالش های پیش رو، با کیوان جعفری طهرانی تحلیلگر ارشد حوزه معدن و فولاد گفتگو کردیم.
* بسیاری از تولید کنندگان می گویند از بورس فلزات خرید نمی کنند. به عنوان یک فعال در صنعت فولاد، از نظر شما این موضوع چه دلایلی می تواند داشته باشد ؟
طبیعتاً مصرف کنندگان از بورس خرید دارند گاهی اوقات هم حتی عرضه بیشتر از تقاضا است که در نتیجه انجام نشدن خرید یا محدود انجام شدن آن است، گرچه نباید فراموش کرد که افرادی نیز به منظور صادرات از بورس خرید می کنند.
یکی از مشکلاتی که در این چند ماهه مطرح شده، به افزایش قیمت چه کودال- به عنوان یک شاخص قیمت در داخلی- و چه نرخ های کشف شده برمی گردد که طبیعتاً رابطه با این کدال دارد.
قیمت بازارهای جهانی چه در رابطه با محصولات بالادستی و چه محصولات میانی که هر دو به عنوان خوراک تولید کنندگان فولاد کشور استفاده می شوند، از قیمت های جهانی بالاتر بوده که این باعث می شود برخی از عرضه هایی که در بورس اتفاق می افتد اگر جنبه صادراتی داشته باشد، نتواند جوابگو باشد.
روندی که پیش بینی می شود این است که قیمت ها در طول پاییز و سه ماهه آینده، به ویژه در ماه های آبان و آذر به تعادل برسد و به قیمت های جهانی نزدیک بشود.
* امروزه تولید فولاد در کشور با چه چالش هایی روبرو است ؟
چالش بزرگ صنعت فولاد کشور مسئله انرژی است؛ سه فصل تابستان و دو فصل زمستان را با کمبودهایی گذراندیم. در تابستان کمبود برق و در زمستان کمبود گاز داشتیم و غیر از کنترل مصرف نتوانستیم راهکاری پیدا کنیم؛ در حالی که کنترل مصرف راهکار نیست.
با افزایش جمعیت کشور که ادامه دار است و طبیعتاً افزایش مصرف، اگر قرار باشد تولید برق و گاز کشور افزایش پیدا نکند، شرایط سال به سال بدتر خواهد شد. تمام فولادسازان کشور در رابطه با قطعی برق در تابستان، و گاز در زمستان، تحت تاثیر بحران تابستانی و زمستانی قرار می گیرند؛ البته بسته به نوع تولیدشان.
چاره ای به جز صادرات محصولات میانی نداریم
در واقع برخی از تولید کنندگان فولاد، مصرف گاز ندارند. به عنوان نمونه کوره بلند اینگونه است. اما بحران قطعی و کمبود برق اکثر فولادسازان _ چه کوره ای باشند و چه القایی کوره ای بلند به ویژه کوره قوس الکتریکی_ را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر برای حل این بحران توسط حاکمیت راهکاری پیش بینی نشود سال به سال باعث بدتر شدن وضعیت خواهد شد.
* وعده ساخت سالی یک میلیون مسکن در کشور چه تاثیری بر صنعت فولاد ما می گذارد؟
این وعده ای است که دولت سیزدهم و آقای رئیسی در ابتدای حضور در سمت ریاست جمهوری داد، اما می بینیم پس از دو سال هنوز پیشرفتی حاصل نشده است. در ابتدا این نوید داده شد که افزایش سرانه فولاد، باعث رونق گرفتن این صنعت خواهد شد. البته نه تنها این صنعت که حدود ۳۰۰ صنعت دیگر نیز که در رابطه با ساخت و ساز مسکن فعالیت می کنند رونق می گیرد. یعنی صرفا شامل صنایعی مانند فولاد، سیمان، مواد اولیه و سنگ تزیینی نمی شود؛ بلکه در حوزه های متعدد موثر خواهد بود.
هنگامی که یک مسکن ساخته می شود حتی لوازم خانگی مانند فرش، پرده، مبلمان هم رونق پیدا می کنند. همچنین است شرایط کالاهای دیگر و صنایع وابسته به ساخت و ساز مسکن در زمان رونق کار.
پس اگر وعده ساخت یک میلیون مسکن محقق می شد، مطمئناً باعث رونق ساخت و ساز در کشور هم می شد.
امروز مصرف سرانه فولاد کشور سال به سال کاهش پیدا کرده و حتی نسبت به هفت سال گذشته به نصف رسیده که این موضوع بسیار خطرناک است. حاکمیت و دولت باید راه حل اساسی پیدا کنند وگرنه مشکل جدی در رابطه با جذب فولاد تولیدی در بازار داخل خواهیم داشت.
با ۳۰ میلیون تن تولید فولاد که امروزه انجام می شود، حدوداً حدود ۹ میلیون در سال صادرات داریم. این ها اعداد و ارقام سال گذشته است. در حالی که قرار است در افق ۱۴۰۴ افزایش تولید تل میزان ۵۵ میلیون تن داشته باشیم.
یعنی حتی اگر با ۸۵ درصد ظرفیت، تولید فولاد داشته باشیم، می شود حدود ۴۶ الی ۴۷ میلیون تن. اگر ما بتوانیم بر فرض مثال ۴۵ میلیون تن هم تولید کنیم و بر فرض دیگر بتوانیم بازارسازی کرده و صادرات فولاد را به ۱۵ میلیون تن افزایش دهیم باز ده میلیون تن فولاد مازاد داریم این مقدار باید در بازار داخلی مصرف شود. به بیان ساده تر ۳۰ میلیون تن باید در بازار داخلی جذب شود که هم اکنون حداکثر ۲۰ میلیون جذب فولاد داریم و این ده میلیون اضافه باید با معرفی پروژه های جدید مانند همین موضوع مسکن مصرف شود.
فولاد
* طرحی قرار است اجرا شود که کارخانجات بزرگ تامین برق خود را با تاسیس نیروگاه در کنار کارخانه، بر عهده بگیرند، چقدر کارخانجات ما توان تکنولوژی و مالی این موضوع را دارند ؟
این بحثی است که مدتی از مطرح شدن آن می گذرد و شرکت های بزرگ خصولتی و به ویژه دولتی و گاهی حتی بخش خصوصی در حال اقدام به انجام دادن آن هستند.
تاسیس نیروگاه برق چه فسیلی باشد و چه سیکل ترکیبی و چه غیر فسیلی باشد _ مانند نیروگاه خورشیدی_ نمی ارزد. زیرا هزینه بالایی دارد اما نسبت به توسعه معادن گازی که بحران جدی گاز در زمستان این موضوع قابل حل تری است البته برخی از کارخانجات بزرگ نسبت به تاسیس نیروگاه برق اقدام کرده اند اما با توجه به اینکه مجبور هستند برق تولیدی خود را وارد شبکه کنند قطع برق در تابستان باعث شده تا کارخانه آنها هم تعطیل شود اینطور نیست که با تاسیس کارخانه و همچنین نیروگاه برق جدید دیگر مشکل برق آن کارخانه برطرف شده باشد.
اگر استانی که آن کارخانه یا شرکت بزرگ در آن قرار دارد بحران کمبود برق داشته باشد دولت تحت فشاری که دارد مجبور است تا برق تولیدی آنها را وارد شبکه و برق شرکت ها و کارخانجات را قطع کند؛ این هم یک مشکل دیگر است که کارخانجات با آن درگیر هستند اینطور نیست که با تاسیس نیروگاه برق صد درصد از بحران برق رهایی یابند. این موضوعی است که نیازمند توجه بیشتر است طبیعتاً تکنولوژی تولید برق در کشور وجود دارد موضوع خاصی نسبت به تکنولوژی نداریم اما مهم ترین موضوع تامین سرمایه بودجه لازم مورد نیاز است و تا حد زیادی شرکت های بزرگ از تامین آن بر خواهند آمد.
* خام فروشی در صنایع فولادی ما به چه میزان است؟ باید چه کنیم تا به کمترین میزان خود برسد؟
این موضوعی بسیار قدیمی بوده و بدون اینکه کسی توجهی به عنوان داشته باشد در حال تکرار آن است. اگر کارخانه ای محصولات بالادستی که شامل کنسانتره یا گندله مازاد بر نیاز داخلی را صادر می کند نباید فراموش کنیم که به علت نیاز به ارز که حالا برای واردات ماشین آلات یا ایجاد بودجه لازم برای اداره شرکت و کارخانه نیاز به صادرات دارد این کار را انجام می دهد و مورد دیگر اینکه بسیاری از کشورهای خریدار محدودیتی بر واردات محصولات فولادی به ویژه در قسمت محصولات میانی تعیین کرده اند و اجبارا شمش فولاد و بیلت و اسلب به جای محصولات نهایی صادر می شود. کشوری مانند عراق ۳۰ درصد عوارض مالیاتی بر روی میلگرد وارداتی تعیین کرده است یا کشورهای خاور دور و جنوب شرق آسیا.
پس چاره ای به جز صادرات محصولات میانی نداریم بسیاری از کشورها چون نوردکاری دارند طبیعتاً جلوی واردات محصولات نورد شده یا نهایی را می گیرند حتماً باید محصولات پایین زنجیره یا نهایی را صادر کنیم محدودیت برای ما ایجاد می کنند چرا که بسیاری از کشورها خرید ندارند پس باید بسته به هر نوع بازاری محصولات خاص همان بازار را صادر کنیم تا آنجا که ممکن است محصولات پایین زنجیره را صادر کنیم و اگر کشوری با وجود محدودیت های تحریمی که کشور ما درگیر آن است باز حاضر است که از ما خرید کند، خام فروشی اشکالی ندارد.
برخی از کشورها برای واردات بیلت هم عوارض تعیین می کنند به عنوان نمونه ترکیه در سال ۲۰۱۸ برای واردات شمش فولادی نیز عوارض وارداتی تعیین کرده بود شاید فولادسازان ترکیه از این واردات حجم وسیع فولاد که در حال انجام گرفتن است در بحث محصولات میانی و نهایی در حال گلایه و شکایت هستند و از اتحادیه فولاد ترکیه خواسته اند که جلوی این موضوع گرفته شود قطعاً ترکیه در آینده جلوی واردات یک سری محصولات را خواهد گرفت پس هر کشوری بسته به سیاست هایی که دارد در جهت حفظ منافع ملی و حمایت از تولید کننده داخلی عوارض وارداتی تعیین کرده است.
برای اینکه صادرات داشته باشیم به اجبار باید یک پله قبل تر برویم حالا چه محصول میانی چه محصول بالادستی را صادر کنیم
ما برای اینکه صادرات داشته باشیم به اجبار باید یک پله قبل تر برویم حالا چه محصول میانی چه محصول بالادستی را صادر کنیم. این روند برای ما روند اشتباهی نیست و با توجه به شرایطی که ما داریم به صورت کنترل شده باید ادامه پیدا کند.
* به چه کشورهایی صادرات داریم و چه اجناسی؟ و واردات از چه کشورهایی داریم و به چه میزان؟
در رابطه با محصولات بالادستی به طور عمده به چین کنسانتره سنگ آهن و گندله و به کشورهای جنوب شرق آسیا مانند مالزی و اندونزی نیز گندله و حتی نرم گندله صادرات داریم که البته مقدار کمتری از معاملات را در بر می گیرد و چین بیشترین حجم را دارد. در رابطه با محصولات میانی فولادی همانطور که اشاره کردم کشورهای مختلفی هستند که عوارض وضع کرده اند و ما برای صادرات محصولات میانی برنامه ریزی به چین داریم اما قیمت های ما برای بازار چین جذاب نیست حتی کشورهای جنوب شرق آسیا نیز استقبال نمی کنند چرا که از چین به صورت ارزان تر خریداری می کنند.
به همین علت طبیعتاً ترکیه برای خرید شمش فولاد استقبال زیادی از خود نشان نمی دهد محصولات میانی ما معمولا به کشورهای حاشیه خلیج فارس و شمال آفریقا صادر می شود در مورد محصولات صنایع پایین دستی نیز صادرات به عراق داشتیم که آن کشور نیز قوانینی در رابطه با عوارض مالیاتی واردات وضع کرده پس نیاز است که بازار جدیدی را انجمن نوردکاران فولادی پیدا کند.
منبع: بازار