به دلیل بخشنامه‌ای که توسط دولت در زمستان سال گذشته وضع شد، در این قالب که محدودیت‌هایی برای صادرات وضع شود و تاکید بر اینکه باید 100درصد ارز نیمایی برگردد، حجم صادرات فولاد به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفت و این مهم در 5ماهه اول سال‌جاری افت وحشتناکی کرد. موضوعی که به باور کارشناسان متزلزل برای جایگاه ایران به عنوان دهمین تولید‌کننده فولاد جهان بود، اما حالا چنین تصمیمی با بخشنامه بانک مرکزی تغییر کرده و در پی اصلاح الزام عرضه ارز صادراتی فولادسازان در سامانه نیما شاهد امیدواری فعالان فولادی کشور هستیم. البته این بخشنامه هنوز به‌طور کامل ابلاغ نشده و ابلاغ کامل آن باعث می‌شود افرادی که درصدد صادرات هستند برنامه خود را تنظیم کنند. ضمن اینکه کارشناسان اظهار امیدواری می‌کنند که این بخشنامه از اول امسال اجرایی شود تا صادرکننده‌ها بیش از این متضرر نشوند.
در رابطه با چگونگی ماجرا باید گفت که همه چیز داشت به خوبی پیش می‌رفت تا اینکه اوایل اسفندماه سال 1402 وزارت صمت بخشنامه‌ای داد که براساس آن کل زنجیره فولاد باید 100درصد ارز خود را در سیستم نیمایی وارد کند. قبلا به صورت مذاکره‌ای با هر واردکننده‌ای که مایل بودند می‌توانستند محصول خود را با قیمتی نزدیک به قیمت بازار آزاد بفروشند یا می‌توانستند در قبال آن طلا وارد کنند اما این بخشنامه باعث شد تمام موارد از ابتدای امسال متوقف شود. حتی جلساتی هم تشکل‌های مختلف با وزارت صمت داشتند که یکی از این جلسات اواخر اسفند سال 1402 بود و صحبت شد که وزارتخانه تسهیلات و تخفیفاتی قائل می‌شود و سعی می‌کند بخشنامه را اصلاح کند اما این اتفاق نیفتاد. بعد از تعطیلات نوروز 1403 باز هم ماجرا به تعویق افتاد. در آخر فروردین ماه نیز احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد مطرح کرد که ما بخشنامه را اصلاح می‌کنیم و نگران نباشید. در هفته دوم اردیبهشت هم وزیر صمت اعلام کرد که نگران نباشید و ما بخشنامه را اصلاح می‌کنیم. با اینکه همه منتظر بودند اما هیچ اتفاقی نیفتاد تا اینکه 30 اردیبهشت ماه سیدابراهیم رییسی به شهادت رسید و این موضوع بدون هیچ پاسخی روی زمین ماند.
براساس اعلام انجمن فولاد صادرات زنجیره فولاد کشور در فروردین ماه افت وحشتناکی داشته است. آمار اردیبهشت و خرداد هم نشان می‌دهد که این کاهش نسبت به سال‌های گذشته بسیار زیاد و چشمگیر شده است. چنین کاهشی را نمی‌توان به صورت هیجانی جبران کرد. مساله این است که این مشکل به‌شدت روی صادرات فولاد کشور و تولید تاثیر سوء گذاشته و فعالان این عرصه را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است. در این دوره کارشناسان تاکید داشتند که اگر مسوولان مربوطه نتوانند تصمیم درستی در رابطه با اصلاح بخشنامه ارز نیمایی بگیرند طبیعتا همه چیز به عقب می‌افتد و دولت جدید با مشکل جدی روبه‌رو خواهد شد.
نرخ بازگشت ارز صادراتی فولادسازان توافقی شد!
در این خصوص رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد: کمیته بازگشت ارز حاصل از صادرات با بهره‌گیری از ظرفیت تبصره بند1 ماده۸ آیین‌نامه فوق، در راستای توسعه صادرات صنایع فلزی از یک‌سو و تامین مصارف ارزی زنجیره مذکور از قبیل تامین مواد اولیه، تجهیزات و ماشین‌آلات و همچنین تامین انرژی‌های مورد نیاز این صنعت از سوی دیگر، امکان واردات در ازای صادرات ایشان و سایر شرکت‌های همگروه را با نرخ توافقی مجاز دانست.بدین ترتیب، منابع حاصل از صادرات کلیه اقلام تولیدی زنجیره فولاد می‌تواند به مصارف ارزی مربوط به این زنجیره حسب تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت تخصیص داده شود.
محمدرضا فرزین تصریح کرد: این تصمیم مهم، موجب افزایش صادرات صنعت فولاد و فلزات رنگین اساسی به علت جذابیت ایجادشده در صادرات می‌شود و به تبع آن، تامین ارز پروژه‌های توسعه زنجیره فولاد و فلزات رنگین اساسی، تسهیل و تسریع می‌شود. این موضوع البته بر درآمدهای آتی و رشد تولیدات محصولات شرکت‌های فولادی و فلزی حاضر در بورس کشور نیز موثر خواهد بود. هفته قبل جلسه شورای‌عالی بورس با حضور وزیر اقتصاد، رییس بانک مرکزی، رییس سازمان بورس و معاون اقتصادی دادستان کل کشور در وزارت اقتصاد به منظور بررسی وضعیت بازار سهام برگزار شد.
بازار فولاد نزولی شده است
کارشناس ارشد بازارهای جهانی با اشاره به تاریخچه این تصمیم به «جهان‌صنعت» گفت: بخشنامه‌ای که دولت 9اسفند سال گذشته وضع کرد که صادرکنندگان زنجیره فولاد بالادستی، میانی و پایین‌دستی از ابتدای فروردین 1403 باید ارز را کاملا در سامانه نیما وارد می‌کردند، ضربه سختی را به صادرات زد.
کیوان جعفری‌طهرانی تصریح کرد: از ابتدای امسال تا یک‌ماه‌ونیم پیش فصل خوب کاری بود اما در شرایط فعلی حدود 5/1ماه است که بازار فولاد نزولی شده و زنجیره فولاد شاهد کاهش قیمت سنگ‌آهن به کمترین قیمت 14ماه گذشته است. همچنین قیمت فولاد به کمترین قیمت 7سال گذشته خود رسیده است.
او با انتقاد از وقت‌نشناسی دولت گفت: طبق روالی که هرساله شاهدیم محدودیت‌هایی مثل عوارض صادراتی یا ارز نیمایی را دولت وقتی وضع می‌کند که بازار شرایط خوبی دارد. حالا هم شرایط خوب بازار را از دست داده‌ایم و در حال حاضر به دلیل شرایط اقتصادی چین (که شاهدیم به علت محدودیت‌هایی که در بازار مسکن این کشور اتفاق افتاده است و استانداردهای جدیدی که وضع شده باعث شده محصولات چینی با قیمت پایین در بازار فروخته شوند و حتی حاشیه سود فولادسازان چینی کاهش پیدا کند) شاهد کاهش قیمت‌ها هستیم.
کارشناس ارشد بازارهای جهانی با خوش‌بینی اظهار کرد: این بخشنامه جدید با همه مشکلاتی که در شرایط حاضر در بازار وجود دارد باعث رونق نسبی صادرات می‌شود. البته از زمانی که پزشکیان کاندیدا شد و طیب‌نیا قول داد که اگر او انتخاب شود این مساله ارز نیمایی حل می‌شود، برخی صادرکنندگان ریسک کرده و نسبت به صادرات اقدام کردند حالا امیدواریم حداقل دولت بخشنامه‌ای که الان وضع کرده در جهت فروش ارز با نرخ توافقی براساس معیارهایی که در متن خبر آمده را از ابتدای امسال لازم‌الاجرا کند و این بخشنامه عطف‌به‌ماسبق شود. حتی انتظار داریم اگر نمی‌شود به ابتدای سال بازگشت حداقل از ابتدای دولت چهاردهم این بخشنامه را اجرایی کنند.
جعفری‌طهرانی با بیان اینکه باید واقع‌بین بود، تصریح کرد: در حال حاضر در شرایط بد بازار هستیم و انتظار نداریم که این بخشنامه باعث سهولت صادرات شود. هرچند 8میلیون تن گندله روی زمین مانده ولی قیمت‌های فروش داخلی در بورس هنوز بالاتر از قیمت‌های صادراتی است. متاسفانه قیمت فولاد به‌ویژه اسلب و بیلت در بازار داخلی بالاتر از قیمت صادراتی است. حالا در این شرایط نباید انتظار داشت که این بخشنامه باعث توسعه صادرات در شرایط فعلی شود اما به مدت یک‌ماه آینده که به تدریج بازار چین ممکن است از این رکود خارج شود طبیعتا مصوبه بانک مرکزی باعث توسعه رونق صادرات می‌شود.
او تاکید کرد: البته دقیقا 5ماه یعنی از ابتدای سال‌جاری حجم صادرات کل زنجیره فولاد کشور به شدت کاهش یافته و حداقل تا یک‌ماه آینده هم شرایط بازار جهانی مناسب نیست. به این ترتیب ما 6ماه اول سال را در شرایطی سپری می‌کنیم که حجم کل صادرات کشور کاهش یافته و جبران این کاهش در کل زنجیره فولاد برای 6 ماه دوم هم بعید به نظر می‌رسد.
کارشناس ارشد بازارهای جهانی با ابراز تاسف گفت: اگر دولت چنین شرایطی را وضع نمی‌کرد امروز شاهد چنین مسائلی نبودیم. سال گذشته شرایط بهتری بر بازار فولاد حاکم بود و امکان فروش ارز به صورت توافقی به واردکنندگان و تجار وجود داشت. حتی سال گذشته نیز امکان واردات طلا در قبال تعهد ارز صادراتی وجود داشت که از اول سال همه این موارد ملغا شد. حالا امیدواریم با تصویب بانک مرکزی این تصمیم هرچه سریع‌تر اجرایی شود.
گوش شنوایی نداشتیم
عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد نیز در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: این تصمیم دوباره اجازه می‌دهد شرکت‌ها حداقل برای نیازهای خودشان بتوانند از ارز استفاده کنند. سیاستی که پیش از این اتخاذ شد با اعتراض و مخالفت بسیاری از کارشناسان مواجه شده بود اما در آن زمان به‌خصوص با مدیریت وقت بانک مرکزی به این موضوع چندان توجهی نکردند و گوش شنوایی نبود.
بهادر احرامیان با اشاره به اعتراضات به چنین بخشنامه‌ای تصریح کرد: طبق هشداری که کارشناسان داده بودند صادرات ضربه می‌خورد و در عمل شاهد شدیم که در سال‌جاری صادرات به شدت سقوط کرد. رشد که نداشت هیچ بلکه افت قابل‌توجهی هم داشته است.
او تصریح کرد: مسوولان فکر می‌کردند که با این کار بازگشت ارز بیشتر می‌شود در حالی که دقیقا همان صحبت کارشناسان این بود که این اقدام صادرات را مشکل‌تر و غیراقتصادی می‌کند که همان اتفاق هم افتاد. به هر حال سیاستی اجرا شد که همه باور داشتند که ضد صادرات است و به تولید ضربه می‌زند که نتیجه‌اش را هم دیدیم.
عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد ادامه داد: اگر مسوولان جدید بخواهند به حرف صادرکننده‌ها گوش بدهند باید ارز را تک‌نرخی کرده و به حالت قبل برگردانند. اجازه دهند که در فضای آرام صادرات انجام شود و در این شرایط است که درآمد ارزی هم بیشتر می‌شود.
او درخصوص اهمیت تک‌نرخی شدن ارز گفت: ارز چندنرخی بدترین نوع سوبسیدی است که می‌شود برای یک اقتصاد در نظر گرفت. هیچ‌وقت سیاستی که ادعا می‌شود که پایین نگه‌داشتن نرخ ارز به کاهش قیمت‌ها کمک کرده و حمایت از اقشار ضعیف است، مثبت نخواهد بود. نه‌تنها در اقتصاد ما بلکه هیچ کجای دنیا این حرف ثابت نشده و یک مساله فریبنده است که باید هرچه سریع‌تر بساط این حرف‌ها را برچید.
منبع: جهان صنعت