سرانجام همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، امریکا از برجام خارج شد. ۳ سال پیش در زمان امضا، این توافقنامه، موثق به تاییدیه پایدار متعهدان آن بود اما امروز یکی از همان متعهدان از آن خارج شد. در این بین باید به راهکارهایی اندیشید که برای جامعه ایرانی در صورت بروز بحران راهگشا باشد و آنها را در رویارویی با تنگناهای اقتصادی که در شرایط تحریم با آن رو به رو می‌شوند، یاری کند.
صمت در گفت‌وگو با کارشناسان دریافت که تکیه بر توان بخش خصوصی می‌تواند راهکار موثری در این شرایط به شمار آید.
به گزارش صمت پس از ۲ دور مذاکره در بازه زمانی ۲۵ اسفند ۱۳۹۳ تا ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ برابر با ۱۵ مارس تا ۳ آوریل ۲۰۱۵ میلادی میان ایران و گروه ۱+۵ در لوزان سوئیس، بیانیه‌ای با حضور محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی نماینده عالی وقت اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی قرائت شد.
این بیانیه شامل خلاصه‌ای از مجموع راه‌حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک درباره برنامه هسته‌ای ایران تا ضرب‌الاجل ۱۰ تیر ۱۳۹۴ بود.
در ادامه، توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده امریکا و آلمان) منعقد و بر اساس آن توافق شد ایران ذخایر اورانیوم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی کند و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع کند تا تعداد سانتریفیوژهای آن نیز به حدود دوسوم و دست‌کم به مدت ۱۵ سال کاهش یابد. پس از ۱۵ سال نیز اورانیوم را تا ۶۷/۳ درصد غنی‌سازی کند و تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب سنگین جدید در آن ساخته نشود.
فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال شامل یک واحد می‌شد که از سانتریفیوژهای نسل نخست خواهد بود. همچنین قرار شد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به تاسیسات اتمی ایران دسترسی داشته باشد. گفتنی است این توافقنامه، موثق به تاییدیه پایدار متعهدان آن بود و در پی آن ایران نیز از تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون آمد.
Hن روزها که همزمان با نخستین روزهای بهار ۱۳۹۴ بود، همه چیز از امروز جدی‌تر نشان داده می‌شد و به تعهد طرفین اتکای بیشتری وجود داشت.
۳ سال گذشت. تا امروز و در نیمه بهار ۱۳۹۷ خورشیدی، طرفین به آنچه در توافقنامه آمده بود، متعهد بودند اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری کنونی امریکا در رقابت‌های انتخاباتی خود در پنجاه و هشتمین انتخابات ریاست جمهوری امریکا در سال ۲۰۱۶ میلادی (۱۳۹۵ خورشیدی) از لغو برجام سخن گفته بود. خلف وعده هم نکرد و در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی، به طور رسمی از برجام خارج شد و بازگشت تحریم‌ها به روال گذشته را اعلام کرد.
این تصمیم او با انتقادهای بسیاری در داخل و خارج از ایران روبه‌رو شد و حتی باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین امریکا نیز در صفحه شخصی خود نقض برجام را بدون آنکه هیچ دلیلی بر نقض آن از سوی ایران وجود داشته باشد، اشتباه بزرگی دانست. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز در سخنرانی در این باره، ایران را کشوری معرفی کرد که به تعهدات خود پایبند است و امریکا را کشوری دانست که هیچ گاه به تعهدات خود پایبند نبوده است. روحانی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: ملت ایران بر اساس اظهار آژانس بین‌المللی، به تعهد خود وفادار بوده است. دولت ایران نیز به همه تعهداتی که در برجام داشته عمل کرده اما امروز می‌دانیم کشوری که به تعهدات بین‌المللی احترام نمی‌گذارد، کیست. وی همچنین برجام را توافق ایران و امریکا ندانست که با خروج آن از برجام به کل نقض شود، بلکه آن را یک توافق چند جانبه و بین‌المللی اعلام کرد که مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل است.
در این بین اما جامعه ایران در طبقات و اقشار گوناگون به افت و خیزهایی می‌اندیشد که ممکن است در این کشاکش سیاسی با آن رو به‌رو شود.
کیوان جعفری‌طهرانی، تحلیلگر بازارهای بین‌الملل در گفت‌وگو با صمت در این باره می‌گوید: شاید با از سرگیری تحریم‌ها کنترل نوسان ارزی مشکل‌تر شود.
در این شرایط تنها به کمک افرادی که حرفه‌ای‌تر، توانمندتر، با تجربه‌تر و دارای درایت بیشتری هستند، می‌توان کنترل امور را در دست گرفت؛ افرادی که تجربه کار در شرایط سخت را داشته باشند.
هر چند درحال‌حاضر به شراکت با اروپایی‌ها می‌توان فکرکرد اما معلوم نیست تا چه زمانی می‌توان شاهد حضور آنها بود. وی افزود: هر چند به شخصه در عرصه بین‌المللی و نشست‌های خارجی، همواره و با وجود تحریم‌ها تلاش بر حفظ وجهه کشور در سطح بین‌الملل دارم، اما صورت واقع‌بینانه قضیه آن است که این مشکل را باید در داخل کشور پذیرفت و برای آن به دنبال راه‌حل بود.
او ادامه داد: راهکار چنین شرایطی، تقویت بخش خصوصی کشور است. درحال‌حاضر بخش دولتی برای ارتباط با شریکان تجاری خارجی با مانع رو به رو است، اما بخش خصوصی با قابلیت انعطافی که دارد می‌تواند به واسطه دفاتر خود در خارج از کشور وارد عمل شود.
تفاوت تحریم در این دوره نسبت به سال‌های پیش، این است که پیش‌تر شخصیت‌های حقوقی بیشتر تحریم می‌شدند.
این بار اما شخصیت‌های حقیقی هستند که تحریم می‌شوند و دیگر محدوده تحریم‌ها به سازمان‌ها و شرکت‌ها منتهی نمی‌شود، بلکه افرادی در فهرست تحریم‌ها قرار می‌گیرند که هر کجای دنیا فعالیت کنند، مورد تحریم هستند پس نابجا نیست اگر بگوییم دست و بال مدیران دولتی، بیش از پیش بسته می‌شود و ما نیاز به نیروهای جدید داریم که تاکنون مطرح و شناخته شده نبوده‌اند.
او ادامه داد: تاکیدم بر بخش خصوصی به این دلیل است که این بخش چون هزینه عملکردش را خودش می‌پردازد و تکیه بر منابع دولتی ندارد، در صرف هزینه‌های خود هدفمندتر، هوشمندانه‌تر و با سنجش، سختگیری و حسابگری بیشتری رفتار می‌کند.
در واقع این موارد فاصله دید بخش خصوصی و دولتی را نشان می‌دهد و در شرایط تحریم، مهم و راهگشا به شمار می‌آید.
جعفری‌طهرانی همچنین اظهار کرد: شرکت‌های اروپایی، برای ۶ تا ۹ ماه آینده، حضور خود را در ایران حفظ خواهند کرد اما در ادامه به شکل غیرمستقیم و به صورت واسطه‌ای با ایران ارتباط خواهند داشت که در نهایت برای ما گران تمام می‌شود، یعنی اگر شرکتی اروپایی که اکنون در پروژه‌ای در ایران فعالیت دارد، از پروژه خارج شود، از ایران خارج نمی‌شود بلکه حضور خود را به طور غیرمستقیم و با عنوانی دیگر حفظ می‌کند. البته حضور غیرمستقیم شرکت‌های اروپایی نیز در شرایطی ممکن خواهد بود که در میان سهامداران آنها شخصیت‌های متخاصم با ایران وجود نداشته باشد.
منبع: روزنامه صمت