افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ دستیابی به ۵۵ میلیون تن فولاد است. این در حالی است که به باور کارشناسان با عملکرد ضعیف ایران در حوزه اکتشافات عمقی و بی‌توجهی به این مهم به طور حتم در آینده‌ای نزدیک با کمبود سنگ‌آهن روبه‌رو خواهیم شد به طوری که دستیابی به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد کار ساده‌ای برای فولادسازان نخواهد بود. در همین خصوص برخی از فعالان معدنی از بحران تامین مواد اولیه خبر می‌دهند و معتقدند که دولت باید برای بخش خصوصی انگیزه ایجاد کند تا آنها در زمینه اکتشاف حضور پررنگ‌تری داشته باشند. در واقع در کشوری مانند ایران که یک کشور معدنی است، باید روی مباحث اکتشاف وقت گذاشته و تبادل‌نظر انجام شود. در همین راستا کنفرانسی آنلاین با موضوع سرمایه‌گذاری روی محدوده‌های اکتشافی سنگ‌آهن برگزار شد تا به این وسیله به بررسی مباحثی از جمله لزوم توسعه اکتشاف و کسری سنگ‌آهن پرداخته شود. هزینه کم و بی‌توجهی در حوزه اکتشاف، بحران تامین مواد اولیه و کسری بیش از ۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن و همچنین لزوم سرمایه‌گذاری در این حوزه از جمله محورهای کلیدی مباحث سخنرانان در این نشست بود.
به باور کارشناسان برای دستیابی به هدف افق ۱۴۰۴ به ۱۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن و در صورت افت عیار به ۱۸۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز داریم که بر اساس آمارها در این روند با کسری بیش از ۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن مواجه هستیم.
برای جبران این مشکل به توسعه اکتشافات عمقی تاکید می‌شود. با اینکه اکتشاف عمقی یکی از گام‌های کلیدی برای توسعه بخش معدن است اما متاسفانه شاهد هستیم که هزینه آنچنانی از سوی شرکت‌های معدنی در این حوزه انجام نشده است. در چرایی این مهم به مواردی از جمله کمبود بودجه در سازمان‌های متولی همچون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدن برمی‌خوریم. کل بودجه تخصیص یافته به این سازمان ۲۸ میلیون دلار است که برای توسعه اکتشاف هزینه کمی است.
از طرف دیگر مشکلات مالی بخش خصوصی مطرح است. در واقع منابع مالی و توان سرمایه‌گذاری جهت اکتشاف در بخش خصوصی وجود ندارد یا این مساله برای آنها توجیه اقتصادی ندارد. گاهی بخش خصوصی با اینکه توان انجام اکتشاف را دارد اما انگیزه لازم برای ورود به این حوزه را ندارد. به این ترتیب شاهد هستیم که روی محدوده‌های بالفعل معدنی به دلایل مختلف آنطور که شایسته است، فعالیت اکتشافی انجام نشده است.
با توجه به اینکه ایران یک کشور معدنی است و ۶۸ نوع ماده معدنی دارد بیشتر باید روی مباحث اکتشاف وقت گذاشت. عمده ذخیره‌های معدنی در محدوه عمق ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است که این مهم نشان از اهمیت اکتشافات عمقی را دارد. این در حالی است که اعداد اکتشاف و حفاری در ایران در مقایسه با اعداد کشورهای دیگر قابل بررسی نیست.
در همین خصوص معاونت معدنی شرکت فولاد مبارکه اصفهان در این کنفرانس آنلاین گفت: در ایران که یک کشور معدنی است بیشتر باید روی مباحث اکتشاف وقت گذاشته و تبادل‌نظر انجام شود. محمدیاسر طیب‌نیا اظهار کرد: بحران تامین مواد اولیه جدی است اما با این حال محدودیت منابع مالی و بودجه برای اکتشاف وجود ندارد. او ادامه داد: بخش خصوصی توان انجام اکتشاف را دارد اما باید انگیزه برای آنها ایجاد شود. همچنین باید مساوات در ارائه فرصت‌های معدنی با عدالت در ارائه فرصت‌ها جایگزین نشود. به گفته وی، شرکت‌های معدنی بزرگ باید برای سرمایه‌گذاری در اکتشاف معادن ترغیب، هدایت و حتی مکلف به سرمایه‌گذاری در اکتشاف شوند. طیب‌نیا تصریح کرد: عمده ذخیره‌های معدنی در محدوه عمق ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است که نشان از اهمیت اکتشافات عمقی دارد.
فاصله زیاد ایران با کشورهای پیشرو در حفاری
معاونت معدنی شرکت فولاد مبارکه اصفهان گفت: در کشور استرالیا سال ۲۰۱۲ سرمایه‌گذاری هفت میلیارد دلاری برای بیش از ۱۰ میلیون متر حفاری و در سال ۲۰۱۶ حدود هشت میلیون متر حفاری با کیفیت انجام شده است. در چین نیز در سال ۲۰۱۷، پنج میلیون متر حفاری انجام شده، اما اعداد حفاری در ایران با این اعداد قابل قیاس نیست. او تصریح کرد: برای مثال در سال ۹۶ حدود ۱۶۲ هزار متر حفاری انجام شده است که فاصله زیادی با ارقام کشورهای پیشرو در این حوزه دارد.
طیب‌نیا ادامه داد: در حال حاضر در حوزه سنگ‌آهن افق چشم‌انداز برنامه ۵۵ میلیون تن است، هرچند پروانه‌های صادرشده و پروژه‌های کلنگ زده شده، بیشتر است اما برای این ۵۵ میلیون تن به ۱۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن و در صورت افت عیار به ۱۸۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است. او تاکید کرد: در این روند با کسری بیش از ۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن مواجه هستیم.
به گفته طیب‌نیا، برای توسعه پایدار باید حداقل سالانه ۱۶۲ میلیون تن یا ۱۸۰ میلیون تن ذخیره قطعی در کشور شناسایی شود.
طیب‌نیا با اشاره به اینکه فرضیه‌های اشتباه در موانع اکتشافی وجود دارد، یادآور شد: منابع مالی و توان سرمایه‌گذاری جهت اکتشاف در بخش خصوصی وجود ندارد، یا این مساله دارای توجیه اقتصادی نیست. بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کل بودجه تخصیص یافته به این سازمان ۲۸ میلیون دلار بوده در حالی که ارزش گواهی کشف ذخایر معدنی کشف شده توسط این سازمان ۱۰۳ میلیارد دلار است.
وی در ادامه به بحث تکنولوژی اشاره کرد و افزود: تکنولوژی و دانش اکتشاف در کشور وجود ندارد یا قابل دسترسی نیست. در این بین تنها شرکت‌های وابسته به دولت و شرکت‌های معدنی بزرگ در اکتشاف موفق بوده‌اند.
او تصریح کرد: شرکت‌های معدنی اگر در حوزه اکتشاف، سرمایه‌گذاری می‌کردند به مراتب وضعیت بهتری داشتیم. اکنون این شرکت‌های معدنی با کمبود مواد معدنی مواجهند و نشان می‌دهد که سیاستگذاری‌های گذشته اشتباه بوده است. وی گفت: سرمایه‌گذاری در سنگ‌آهن به شدت سودآور و بالای صد درصد است. طیب‌نیا تصریح کرد: معدنی‌ها اشتباه بزرگی کردند که تنها ۱۰ درصد در بخش اکتشافات سرمایه‌گذاری کردند. اگر به جای هزینه کردن بر فولاد، در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کردند ۱۰۰۰ درصد سودآوری برای آنها داشت.
فقط تا ۵/۲ سال دیگر سنگ‌آهن داریم
بزرگمهر غفرانی مشاور معدنی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز در این خصوص اظهار کرد: چادرملو اکنون در حال اکتشافات گسترده در ۳۰۰ کیلومتری این معدن است و امیدواریم ذخایر خوبی کشف کنیم. غفرانی ادامه داد: متاسفانه تا ۵/۲ سال دیگر سنگ‌آهن در معدن اصلی چادرملو خواهیم داشت که خطری برای صنعت فولاد است زیرا چادرملو ۲۱ درصد صنعت فولاد را پشتیبانی می‌کند.مشاور معدنی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو تصریح کرد: معدن دی ۱۹ در حال اکتشافات تکمیلی است و در این زمینه مجوزهایی اخذ شده است. این معدن به صورت شراکتی به همراه شرکت سنگ‌آهن مرکزی در اختیار چادرملو است. او ابراز امیدواری کرد که حدود چهار سال به عمر معدن چادرملو بیفزاید.
غفرانی گفت: شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با شرکت سرمایه‌گذاری امید یک شرکت اکتشافی را ایجاد کرده است. امیدواریم این شرکت بتواند فعالیت اکتشاف به ویژه اکتشاف آهن در کشور داشته باشد.
به گفته مشاور معدنی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در کشور هزینه آنچنانی از سوی شرکت‌های معدنی در اکتشاف انجام نشده است.
شناسایی ۱۵۰۰ اندیس امیدبخش در سال گذشته
در این کنفرانس علی اصغرزاده مدیر اکتشافات ایمیدرو نیز به سخنرانی پرداخت و گفت: فراهم ساختن بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی، کشف موادمعدنی و متنوع برای توسعه بخش معدن و افزایش سهم آنها در تولید ناخالص ملی جزو برنامه‌های ایمیدرو است.
علی اصغرزاده اظهار کرد: سرمایه‌گذاری در مناطق محروم و دارای پتانسیل معدنی از جمله برنامه‌های ایمیدرو است.
به گفته وی، سیاست‌های ایمیدرو شامل رشد قابل توجه فعالیت‌های اکتشافی در کشور، افزایش حضور کنسرسیوم‌ها در بخش اکتشافی، اکتشاف با هدف افزایش دستیابی به ذخایر عمیق و پنهان، بهبود استخراج و بهره‌برداری از ذخایر و اکتشافات تکمیلی است.اصغرزاده گفت: محورهای اصلی فعالیت اکتشافی شامل اکتشاف پهنه‌ها، اکتشاف محدوده‌های دارای پروانه اکتشاف و اکتشافات تکمیلی در معادن است.
مدیر اکتشافات ایمیدرو اظهار کرد: نتایج حاصل از اکتشاف در ۴۸۰هزار کیلومترمربع انجام شده شناسایی ۱۵۰۰ اندیس امیدبخش است که ۴۱۷ مورد در اختیار ایمیدرو است و مابقی در دست سازمان‌های صمت است.
وی افزود: در بین ۴۱۷ مورد تنها ۵۵ مورد پروانه گرفته و ۲۲۷محدوده دیگر در دست اخذ پروانه است.
اصغرزاده افزود: استراتژی ایمیدرو این است که بعد از تبدیل به گواهی کشف این محدوده‌ها را واگذار کند.
مدیر اکتشافات ایمیدرو افزود: بر اساس برنامه ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام نیازمند ۱۶۵ میلیون تن سنگ‌آهن است. مجموع ذخایر قطعی و ممکن پنج میلیارد تن است. همچنین ذخیره قطعی سنگ‌آهن اکنون به ۱/۳ ۱ میلیارد تن رسیده و در حدود یک میلیاردتن سنگ‌آهن به مصرف فولاد می‌رسد و بعد از آن عمر ۱۴ساله برای معادن را می‌توان پیش‌بینی کرد.
به گفته وی، در پنج سال گذشته فعالیت‌های اکتشافی ایمیدرو مشاهده می‌کنیم که ذخایر سنگ‌آهن از دو میلیارد ۶۵۰ هزار تن به سه میلیارد و ۷۷ میلیون تن رسیده است.
صنایع مصرف‌کننده در کنار معادن
سیدرضا عظیمی مدیر اجرایی و دبیر شورای هماهنگی طرح احیا و فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس هم که در این کنفرانس شرکت کرده بود، اظهار کرد: محدوده‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند زمینه توسعه و رونق سنگ‌آهن کشور را در پی داشته باشند.
وی ادامه داد: روی محدوده‌های بالفعل معدنی به دلایل مختلف اداری فعالیت اکتشافی انجام نشده و برخی اقدامات در خصوص مسائل اکتشافی بوده که باید آنها را بازیابی کنیم.
عظیمی گفت: در طرح احیا سعی کردیم تا صنایع مصرف‌کننده در کنار معادن قرار گیرند و از تکنولوژی‌های آنها در اکتشاف مواد معدنی جدید سهیم شوند.
وی افزود: ۱۰ درصدر از پروانه‌های بهره‌برداری فلزی هستند که ۳۸ مورد سنگ‌آهن است. همچنین ۳۸ درصد از معادن فلزی سنگ‌آهن هستند.
به گفته وی، ۴۳ درصد از ذخایر فلزی سنگ‌آهن است که نشان از اهمیت آن دارد. همچنین ۴۸ درصد از تولید معادن فلزی سنگ‌آهن است و ۴۳ درصد اشغالزایی نیز برای این بخش است.
عظیمی افزود: سال ۹۸ حدود ۱۲۰ گواهی کشف و ۳۲۹ پروانه اکتشاف داشتیم که برخی در اختیار سازمان‌هاست و می‌توان برای احصا از آنها کمک گرفت.به گفته وی، مجموعه ذخایر فعال دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی است و حدود ۹ میلیون استخراج واقعی سنگ‌آهن داریم.
تفاهمنامه معدن و صنایع معدنی ایران و چین
<span style