وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای حمایت از زنجیره فولاد و صنایع پایین‌دستی، صادرات سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله که مورد استفاده تولیدکنندگان فولاد کشور قرار می‌گیرد را، صرفا با اخذ مجوز از معاونت امور معادن و صنایع معدنی این وزارتخانه و پرداخت عوارض مجاز دانست. این سازمان اعلام کرد به منظور حمایت از تولیدکنندگان فولاد و ضرورت توجه به ارزآوری زنجیره تولید این محصولات، هر گونه صادرات سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله صرفا در شرایطی مجاز خواهد بود که نیاز تولیدکنندگان فولاد کشور تامین شده باشد. بر این اساس، صادرات اقلام مذکور صرفا با مجوز معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت و با پرداخت عوارض امکان‌پذیر خواهد بود. با توجه به اینکه وزارت صمت مدت زیادی است که بر صادرات سنگ آهن نظارت دارد، برخی موارد لحاظ شده در این ممنوعیت مصرف داخلی ندارد در این خصوص گفتگویی با دکتر کیوان جعفری طهرانی، کارشناس ارشد بازارهای بین الملل فولاد و سنگ آهن داشتیم.
دکتر جعفری طهرانی در پاسخ به این سوال که اعلام صادرات سنگ آهن شامل یک طیف بزرگ می شود و بهتر نیست عیارها برای عدم صادرات مشخص شود به معدن نامه عنوان کرد: عدم صادرات سنگ آهن باید به تفکیک عیار و کیفیت آن و توجه به آنکه هماتیت است یا به اصطلاح محاوره ایی مگنتیت (تلفظ صحیح منیتیت) تعیین شود. طبیعتا مگنتیت مصرف داخلی دارد به طوریکه در عیارهای پایین تر از 55 هم قابلیت فرآوری در واحدهای کنسانتره سازی داخلی را دارد اما در هماتیت شرایط متفاوت است و عیار زیر 57-58 درصد آن در ذوب آهن که در کوره بلند شارژ می شود هم قابلیت استفاده ندارد و بقیه فولادسازی های کشور هم نمی توانند از آن استفاده کنند، به همین خاطر باید محدودیت ها براساس عیار مشخص شود. غیر از سنگ آهن محصولات دیگری همچون آگلومره هم داریم که از محصولات سنگ آهن است و شرکت سنگ آهن مرکزی ایران تولید می کند و عیار حدود 55-56 دارد و فولادسازهای داخلی قابلیت استفاده از آن را ندارند. در حال حاضر کشتی با ظرفیت 63 هزار تن در بندرعباس این محصول را بارگیری می کند و اشتباها در لیست کشتی های بندرعباس، به عنوان آگلومره ثبت نشده و سنگ آهن قید گردیده که اشتباه است و باعث ایجاد سوتفاهم در فولادسازان کشور می گردد که همچنان سنگ آهن مگنتیت در حال صادرات است. به همین خاطر نباید به این موارد برای تعیین یک قانون که همه محصولات را تحت تاثیر قرار می دهد، استناد کرد. چون در موارد این چنینی که نیاز داخل نیست صادرات آن برای کشور بلامانع خواهد بود و صادرات آن آسیبی به زنجیره فولاد وارد نخواهد کرد در مقابل منع صادراتی آن به تولیدکننده که مخاطب داخل ندارد آسیب می رساند.
وی در این خصوص که دقیقا کدام عیارها تقاضای داخل نیست و مقصد تجاری آن کدام کشورها می تواند باشد، به تفضیل عنوان کرد: هماتیت با عیار زیر 57 یا 58 درصد مصرف داخلی ندارد، در هندوستان نیز عوارض روی محصول سنگ آهن در هماتیت عیار بالای 58 درصد لحاظ می شود و زیر این عیار معاف از مالیات است. معمولا بازار صادراتی برای هماتیت عیار زیر 58 درصد کشور چین است که می تواند برای کوره های بلند خود از آن استفاده کند، اما اگر عیار خیلی پایین باشد عموما در کارخانه های سیمان استفاده می شود که الان هم مصرف می شود و این بازار مازاد عرضه دارد. در حال حاضر که جنگ تجاری چین با هندوستان شروع شده و به علت محدودیت صادرات احتمالی سنگ آهن هندوستان (هماتیت) به چین، شرایطی برای ایران ایجاد شده که امکان صادرات هماتیت با عیار زیر 52 درصد (حتی 46-45 درصد) به چین به شرطی که عوارض صادراتی آن صفر گردد، مقدور است، پس نمی بایستی این فرصت را در شرایط حال حاضر کشور که شدیدا نیاز به ارز آوری دارد از دست داد. در ادامه لازم به ذکر است، سنگ آهن هماتیت خیلی عیار پایین که اصطلاحا “لت رایت” نامیده می شود و عیار زیر 45 درصد دارد فقط و فقط مصرف کارخانجات سیمان دارد و قیمت آن بسیار پایین است و این گروه هم طبیعتا نمی تواند شامل عوارض صادراتی باشد.در رابطه با سنگ آهم مگنتیت هم حتی اگر عیار 50 باشد قابلیت مصرف داخلی دارد و عدم صادرات آن منطقی است ولی برای عیارهای هماتیت زیر 57 یا 58 درصد که پایین ترین عیار موردنیاز داخلی است باید اجازه صادرات با عوارض صادرات حداکثر 10 درصدی داده شود و زیر 52 درصد کلا معاف از عوارض گردد.
کارشناس ارشد بازارهای بین الملل فولاد و سنگ آهن در پاسخ به این سوال که دلیل متقاضی نداشتن برخی عیارها در داخل تکنولوژی استفاده از آن است یا موارد دیگری تاثیر گذار در تقاضای آن است، گفت: فقط تکنولوژی مصرف برای برخی عیارها مطرح نیست و عوامل دیگری نیز دخیل هستند.برای مثال هندوستان تا سال 2009 میلادی سالانه 110 میلیون تن صادرات سنگ آهن داشت و از سال 2010 میلادی با وضع عوارض 30 درصدی جلوی صادرات را گرفت بطوریکه در بازه زمانی 2010 تا 2015 صادرات این محصول به 5 تا 10 میلیون تن در سال کاهش یافت و از سال 2016 تا کنون نیز از عیار 58 درصد به بالا 30 درصد عوارض دارد و زیر این عیار معاف از عوارض می باشد. تمامی سنگ آهن تولیدی استرالیا و هندوستان هماتیت است، 40 درصد تولید برزیل هم هماتیت و 60 درصد آن مگنتیت است.
وی افزود: کارخانه های فولاد چین که هماتیت کم عیار می خرند اینطور عمل می کنند که به طور مثال هماتیت کم عیار و زیر 58 درصد هندوستان را با هماتیت عیار بالاتر استرالیا حدود عیار 63 درصد مخلوط (Blend) کرده و به عیار مورد نظر خود می رسانند چراکه معمولا اگر عیار به 60 برسد قابلیت استفاده در کارخانه ها را دارد. در ایران با توجه به اینکه هماتیت عیار بالا نداریم امکان مخلوط سازی بطور خطی با درصد اختلاط متفاوت امکان پذیر نیست و تکنولوژی فرآوری هماتیت زیر 52 درصد و رساندن آن به کنسانتره 64-63 درصد نیز بسیار محدود است و به همین خاطر عیار پایین هماتیت در نهایت نمی تواند مصرف زیادی در داخل داشته باشد. البته هندوستان از طریق کوره افقی یا SLRN قابلیت تبدیل هماتیت به آهن اسفنجی را دارد که تکنولوژی مشابه آن در فولاد کویر دامغان موجود است هر چند خوراک ورودی مورد نظر این تکنولوژی نیز هماتیت دانه بندی 0-10 میلیمتر با حداقل عیار 60 درصد است که در کشور موجود نیست.
منبع: معدن نامه