چندی پیش نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور را تصویب کردند که براساس آن در طول ۳ تا ۵ سال آینده واحد پول ایران تومان و ۴ صفر حذف می‌شود.
روزنامه صمت درباره اینکه حذف صفر تاکنون در چه کشورهایی انجام شده و بیشترین تعداد حذف صفر چقدر بوده و اینکه چرا برخی کشورها در این زمینه موفق و برخی دیگر ناموفق عمل کرده‌اند و با نتایج غیرقابل قبولی روبه‌رو شده‌اند با کیوان جعفری طهرانی، کارشناس ارشد بین‌المللی صنعت فولاد و سنگ‌آهن گفت‌وگو کرده که می‌خوانید.
*چه کشورهایی تاکنون صفرهای واحد پولی خود را حذف کرده‌اند؟
از ۱۰۰ سال گذشته تاکنون حدود ۵۶ کشور جهان نسبت به حذف صفرها یا Redenomination و تغییر واحد پولی خود اقدام کرده‌اند. براساس آمار در کل دنیا این مسئله ۱۱۰ مورد اتفاق افتاده است؛ به این صورت که برخی کشورها یک بار و برخی تا ۷ بار صفرهای واحد پولی خود را حذف و واحد پولی جدید را دوباره نامگذاری کرده‌اند. به‌طور مثال زیمبابوه، آلمان، یونان، بولیوی، پرو، اوکراین، ونزوئلا، اتریش، غنا، بلاروس، شیلی، اوروگوئه، سودان و جمهوری کره قبل از تفکیک به شمالی و جنوبی هر کدام ۲ بار، مجارستان، چین، نیکاراگوئه و کنگو هرکدام ۳ بار، آنگولا ۴ بار، یوگسلاوی و آرژانتین هر کدام ۶ بار و برزیل ۷ بار صفرهای واحد پولی خود را حذف کرده‌اند.
*چه کشورهایی بیشترین حذف صفر را داشته‌اند؟
زیمبابوه یکی از کشورهایی است که صفرهای دلار آن در طول ۲ سال ۲ بار کم شده است. این کشور در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به ترتیب ۱۰ و ۱۲ صفر پول ملی خود را حذف کرد. مجارستان در سال ۱۹۴۶ حدود ۲۹ صفر، یوگسلاوی در سال ۱۹۹۴ حدود ۹ صفر و چین در سال ۱۹۴۹ حدود ۸ صفر را از واحد پول خود حذف کردند. آلمان نیز وقتی بعد از جنگ جهانی اول دچار بحران شد در سال ۱۹۲۳، ۱۲ صفر را از پول ملی خود حذف کرد. آرژانتین و برزیل به ترتیب ۶ و ۷ بار صفر پول خود را حذف کرده‌اند. وقتی به‌طور مداوم صفرها از پول ملی کشوری حذف شود، نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی وجود دارد. هنوز هم برزیل یکی از کشورهایی است که باوجود اینکه منابع خوبی از نظر سنگ آهن دارد، نتوانسته اقتصاد شکوفایی داشته باشد. آخرین تغییر واحد پول برزیل در سال ۱۹۹۴ اتفاق افتاد و این کشور از سال ۲۰۰۰ تنها با صادرات سنگ آهن توانست تا حد زیادی اقتصاد خود را نجات دهد. به عنوان مثال در رابطه با کشورهای مطروحه اخیر، به جز آلمان که صد درصد موفق بود مابقی کشورها تجارب ناموفقی داشتند و نتوانستند به‌طور کامل به هدف مورد نظر خود برسند.
*کدام کشورها در حذف صفر موفق عمل کرده‌اند؟
از کشورهای همسایه می‌توان به ترکیه در سال ۲۰۰۵ و جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۰۶ اشاره کرد که هر کدام یک بار صفر پول‌های خود را حذف کردند. اتفاق خوب برای این کشورها آن بود که قبل از بحران اقتصادی ۲۰۰۸ دست به این تغییر زدند چراکه اگر قرار بود بدون حذف صفر وارد بحران اقتصادی جهان شوند، به‌شدت ضربه می‌خوردند. چنانکه ترکمنستان به موقع تصمیم نگرفت و بعد از بحران جهانی در سال ۲۰۰۹ این کار را کرد که مفهوم جالبی از نظر اقتصاد بین‌الملل نداشت. در ادامه بیشترین تعداد در موفقیت حذف صفر را کشورهای اروپایی به‌ویژه کشورهای اروپای غربی از جمله اتریش، آلمان، فرانسه و فنلاند به‌دست آورده‌اند. همچنین کشورهای اروپای شرقی نیز تا حد ۹۰ درصد موفق بودند از جمله لهستان، رومانی، کرواسی، اسلونی که در نتیجه تورم ایجاد شده بعد از جنگ جهانی صفر پول خود را حذف کردند و تجربه موفقی هم بود. دو مورد دیگر کشورهای موفق و عدم موفق اروپایی به ترتیب روسیه در سال ۱۹۹۸ و یونان در سال‌های ۱۹۴۴ و ۱۹۵۴ هستند؛ از طریق حذف صفرها اقتصاد روسیه احیا شد ولی در رابطه با یونان مشکلات اقتصادی تا زمان ورود این کشور به منطقه یورو پابرجا ماند. این مثال‌ها نشان می‌دهد با مدیریت صحیح حذف صفر می‌توان اقتصاد را نجات داد و موفق عمل کرد.
*کشورهای موفق چه سیاستی را در پیش گرفتند که در حذف صفر با مشکل روبه‌رو نشدند؟
دلیل موفقیت کشورهای اروپایی توانمندی دولت برای کنترل اقتصاد و مهار بازگشت دوباره تورم بوده است. حذف صفر در صورتی موفق خواهد بود که در کنار آن، کنترل تورمی ازسوی دولت برای سایر کالاها اتفاق افتد. مسئله‌ای که به‌طور مثال در زیمبابوه، برزیل و یوگسلاوی دیدیم تنها حذف صفرها بود و دولت برای مهار تورم کاری نکرد. ونزوئلا که در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ با کاهش ارزش پول روبه‌رو بوده، همچنان اقتصاد شکننده‌ای دارد و نتوانسته تورم را کنترل کند. در این کشور تورم چنان گسترده شده که دولت توان کنترل را از دست داده است.
*حذف صفر چه پیامدهایی دارد؟
یکی از معضلات حذف صفر این است که ممکن است قیمت کالاها کمی اضافه شود؛ به‌طور مثال کالای ۴۰۰ هزار ریالی با حذف صفر ۴۰ تومان می‌شود و ممکن است فروشنده‌ای آن را با نرخ ۴۲ تومان عرضه کند. با این اتفاق ضریب تغییر درست اعمال نشده و اگر دولت کنترل لازم را نداشته باشد اقتصاد با مشکل روبه‌رو می‌شود. هرچند ۲ تومان در مقیاس جدید عدد کوچکی است اما به معنای افزایش قیمت ۵ درصدی و بیش از حد استاندارد است. دولت‌هایی که در حذف صفر موفق بوده‌اند، سعی کرده‌اند بازدیدهای لازم از کالاهای عرضه شده در بازار از اقلام خوراکی روزانه گرفته تا لوازم خانگی و اتومبیل را داشته باشند. این دولت‌ها نظارت مستقیم برای مقابله با افزایش قیمت را در پیش گرفته‌اند تا جلوی رفتارهای هیجانی بایستند.
منبع: صمت