در حالی که فلات مرکزی ایران سرشار از سنگ‌آهن است، شاهد این هستیم که بوروکراسی‌های اداری و دخالت بیش از اندازه دولت در امور اقتصادی شرایطی را فراهم کرده است که نمی‌توان از پتانسیل بخش خصوصی در حوزه اکتشاف به درستی بهره گرفت. از این‌رو ذخایر سنگ‌آهن کشور به عنوان ماده اولیه تولید فولاد رو به پایان است. در این خصوص مدت‌هاست که کارشناسان نسبت به کمبود سنگ‌آهن و ضرورت تمرکز دولت بر اکتشافات عمقی هشدار می‌دهند. در این خصوص سرپرست معاونت معدنی وزارت صمت نیز با تاکید بر اکتشاف اعلام کرد که تا کمتر از ۲۰ سال آینده سنگ‌آهن داریم. به همین دلیل دولت باید بوروکراسى را برداشته و پهنه‌ها را به شرکت‌هاى توانمند واگذار کند تا به این ترتیب بتوان هدفگذاری برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ را جامه عمل پوشاند.
با اینکه ایران در میان تولیدکنندگان فولاد جایگاه مناسبی دارد اما در راستای هدف ۱۴۰۴ برای تحقق ۵۵ میلیون تن هنوز به سرمایه‌گذاری بالایی در بخش بالادست و زیرساخت‌ها نیازاست. این در حالی است که امروز این صنعت با چالش‌های متعددی مواجه است که نیاز به رسیدگی و تصمیم‌گیری از طرف مسوولین دارد. به باور کارشناسان در بحث بازار فولاد اول باید تکلیف روشن شود که قرار است به سمت اقتصاد آزاد برویم یا خیر؟ اما اگر قرار است شرایط فعلی و ملغمه‌ای که وجود دارد ادامه پیدا کند، با مشکل جدی مواجه خواهیم شد. بر همین اساس در همایشی با عنوان چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ‌آهن ایران با نگاهی به بازار، تعاملات دو حوزه فولاد و سنگ‌آهن، چالش‌ها و راهکارهای صادرات در دوره پساترامپ، فرصت‌ها و تهدیدها و همچنین وضعیت حال و آینده زنجیره این صنعت استراتژیک مورد واکاوی قرار گرفت. در همین خصوص سرپرست معاونت معدنی وزارت صمت گفت: در حال حاضر ۱۷۵میلیارد تن ذخایر سنگ‌آهن در جهان داریم که تا ۷۰ سال آینده پاسخگوست.
اردشیر سعدمحمدی افزود: در ایران ذخیره قطعی سنگ‌آهن ۳ میلیارد تن است که تا افق ۱۴۰۴ نیازمند ۱۶۵میلیون تن سنگ‌آهن هستیم. اما بر اساس میزان تولید سنگ‌آهن، تا کمتر از ۲۰ سال آینده ذخیره سنگ‌آهن خواهیم داشت. وی افزود: به این ترتیب اکتشاف و هزینه‌کرد برای پتانسیل‌های جدید لازم و ضروری است.
سرپرست معاونت معدنی وزارت صمت ادامه داد: در این بین تجهیزات جدید و نگرش فنی نوین برای اکتشاف لازم و ضروری است. همچنین نیازمند تعادل در بخش فولاد هستیم. ما امسال در حوزه فولاد ۲۱ میلیون تن بلوم و بیلت تولید می‌کنیم که مصرف داخلی‌مان ۱۲میلیون تن است. از طرفی پنج میلیون تن شمش توسط بنگاه‌های کوچک تولید می‌شود که روی کیفیت آن مساله وجود دارد و باید توجه بیشتری صورت گیرد.سعدمحمدی اظهار کرد: برای ورق و فولاد نمی‌توان یک نسخه مشخص پیچید. زیرا میزان ورق تولیدی در کشور ۱۱ میلیون تن است اما مصرف آن در کشور که توسط فولادمبارکه بررسی شده، بیش از این میزان است. همچنین ورق پنج میلیمتری بیش از دیگر ورق‌ها تقاضا دارد که نکته مهم و اساسی است.
وی درخصوص بحث بازار فولاد نیز گفت: اول باید تکلیف روشن شود که قرار است به سمت اقتصاد آزاد برویم یا خیر؟ اما اگر قرار است شرایط فعلی و ملغمه‌ای که وجود دارد ادامه پیدا کند، با مشکل مواجه خواهیم شد.سعدمحمدی در ادامه با اشاره به اهمیت آموزش گفت: ما نیازمند آموزش مستمر و مداوم هستیم؛ دنیای امروز در بحث علم و فناوری در حال پیشرفت است. همچنین پرورش نیروی انسانی شایسته باعث تغییر و تحول و پیشرفت می‌شود.
سرپرست معاونت معدنی وزارت صمت گفت: ما نیازمند تغییر در همه سطوح هستیم؛ باید نیاز به دانستن را در خود تقویت و نهادینه کنیم. در ادامه باید گفت که ایجاد بازار داخلی و افزایش سرانه مصرف فولاد نیازمند برنامه‌ریزی است.
سعدمحمدی گفت: آزادسازی محدوده‌های معدنی تا پایان سال انجام می‌شود. همچنین سیکل سال ۱۴۰۰ از معدن تا فولاد برای اینکه فعالان این بخش از کجا مواد اولیه و نیاز خود را تامین کنند و میزان صادرات آنها چقدر باشد، در قالب یک برنامه مکتوب تدوین خواهد شد.
مشکلات بازار فولاد چگونه حل می‌شود؟
مصطفی موذن‌زاده نیز در این خصوص گفت: در سیستم فعلی زنجیره فولاد، باید دید سنگ‌آهن خام چگونه خرید و فروش می‌شود؟ در این بین بخش خصوصی متاثر از خریداران عمل می‌کند و در صادرات نیز برای بلند مدت نمی‌تواند برنامه‌ریزی داشته باشد.این پیشکسوت صنعت فولاد ادامه داد: ایمیدرو به عنوان بخش دولتی مزایده برگزار می‌کند و خرید سنگ این‌گونه انجام می‌شود. فولادی‌ها نیز در معادن سنگ‌آهن کوچک و بزرگ برای تامین نیاز خود ورود کرده‌اند. در کنسانتره قیمت‌گذاری و توزیع آن دستوری و تحت‌تاثیر منافع مصرف‌کننده بوده است. اخیرا نیز کنسانتره در بورس عرضه و به فروش می‌رسد.
موذن‌زاده افزود: گندله و آهن اسفنجی نیز مانند کنسانتره قیمت‌گذاری و به فروش می‌رسد و در نهایت شمش نیز در بورس عرضه و کشف قیمت می‌شود و برخی موارد نیز در خارج از بورس قیمت گذاشته شده و فروخته می‌شود.
وی گفت: محصولات نهایی فولاد که بخشی از آن همچون ورق در بورس آمده و به فروش می‌رسد و مابقی هم خارج از بورس عرضه می‌شود و چالش‌هایی همچون رانت را دارد. این پیشکسوت صنعت فولاد گفت: حال باید دید این روش درستی است و آیا می‌توان برای رفع مشکلات بازار فولاد کاری انجام داد یا خیر؟
توسعه نامتوازن در بازار فولاد
جعفر سرقینی معاون معدنی اسبق وزارت صمت نیز گفت: شرایط فعلی به ما تحمیل شده و توسعه نامتوازن در صنعت فولاد به وجود آمده است. به این ترتیب ما شاید تا ۱۲ سال بتوانیم ذخیره سنگ‌آهن داشته باشیم.
سرقینی اظهار کرد: همزمان با رشد فولاد توسعه در بخش معدن و حوزه اکتشاف انجام نشده است. در واقع این نامتوازن بودن باعث شده تا دولت در این بخش ورود کند. او تصریح کرد: ما باید خود را به تکنولوژی‌های امروزی در اکتشاف مجهز کنیم.
این فعال معدنی گفت: مخالف آزادسازی قیمت سنگ‌آهن و توزیع آن نیستم اما اگر این اتفاق بیفتد شرکت‌ها، معادن کوچک و متوسط دچار مشکل شده و با خطر تعطیلی مواجه می‌شوند. سرقینی گفت: سیستم سهمیه‌بندی برای این بوده است که همه شرکت‌ها در کل کشور بتوانند مواد اولیه داشته و به تولید خود ادامه دهند.
در اکتشاف قیمت را آزاد بگذارید
مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز در میزگرد تخصصی تعاملات دو حوزه فولاد و سنگ‌آهن، چالش‌ها و راهکارهای صادرات در دوره پساترامپ، گفت: سال‌هاست که بحث قیمت‌گذاری مطرح است اما باید در حوزه اکتشاف به صورت جدی تدبیری اندیشیده شود. در این بین دولت باید به جای بوروکراسی شدید اداری پهنه‌ها را به شرکت‌های توانمند واگذار کند.
ناصر تقی‌زاده افزود: باید برای سواحل خلیج‌فارس مشوق‌هایی گذاشته شود که سنگ‌آهن و گندله را وارد کنند. مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو تصریح کرد: چادرملو این آمادگی را دارد که در هر منطقه‌ای از کشور کار اکتشافی انجام دهد. وی افزود: در اکتشاف قیمت را آزاد بگذارید تا در شرکت‌های خصوصی تمایل به سرمایه‌گذاری ایجاد شود.
مدیرعامل چادرملو افزود: دولت تنها باید کنترل کند و در قیمت‌گذاری مداخله نداشته باشند و فشار را از معادن داخلی بردارد.
بحران اساسى کمبود سنگ‌آهن
کیوان جعفرى‌طهرانى تحلیلگر بین‌المللى بازار سنگ‌آهن و فولاد نیز اظهار کرد: ما با بحران اساسى کمبود سنگ‌آهن مواجه هستیم. البته باید گفت تا زمانى که قیمت‌ها واقعى نشود این بحران باقى خواهد ماند.
وى تصریح کرد: باید دید در دنیا چه اتفاقى در حوزه اکتشاف و استخراج سنگ‌آهن رخ مى‌دهد و از آن الگوبردارى کرد. تولید سنگ‌آهن با عیار کمتر از ١۵ تا ١٧ درصد در دنیا مقرون به صرفه نیست. اگر بخواهیم از ذخایر پرعیار استفاده کنیم تنها براى ١٠ سال ذخیره در اختیار داریم.
جعفرى‌طهرانى با بیان اینکه پرعیارترین کنسانتره دنیا متعلق به چادرملو است، ادامه داد: به جاى اینکه تنها به دنبال اکتشاف باشیم باید دپوى معادنى که سال‌ها قبل استفاده شده‌اند را بازیابى کرده و به سراغ استفاده از عیار ۲۰- ۱۵ درصد برویم.
وى اظهار کرد: نمى‌دانیم تحریم‌ها تا چه زمانى ادامه خواهد داشت. هزینه حمل سنگ‌آهن از استرالیا تا بندرعباس ۵٠ دلار در شرایط تحریم و در غیرتحریم ٢۵ دلار است در حالى که ٢۵ دلار هم براى طرح جامع فولاد رقم بالایى خواهد بود.
جعفرى‌طهرانى اضافه کرد: ما از برزیل امکان واردات نداریم؛ در استرالیا هم هزینه حمل مطرح است. به این ترتیب توصیه بنده این است که افغانستان به عنوان بزرگ‌ترین ذخیره سنگ‌آهن (در معدن حاجى گک) در آسیا فرصت خوبى با مسافت ۴۵٠ کیلومترى براى واردات مواد اولیه به ایران است.
وى با تاکید بر توسعه اکتشافات افزود: دولت باید بوروکراسى را برداشته و پهنه‌ها را به شرکت‌هاى توانمند واگذار کند. ما آمادگى اکتشاف را داریم زیرا فلات مرکزى ایران سرشار از سنگ‌آهن است.
منبع: روزنامه جهان صنعت