بی‌اچ‌پی بیلیتون در صدوپنجاه و ششمین سال فعالیت معدنی خود از وقوع یک ضرر هنگفت تاریخی در این شرکت خبر می‌دهد. 6.4 میلیارد دلار معادل ۵ میلیارد پوند از ابتدای امسال میلادی تا پایان ژوئن خسارت ناشی از کاهش قیمت فلزات و البته شکستن سد سامارکو در سال پیش است.
صمت در این گزارش به بررسی آثار این ضرر اقتصادی بر فعالیت این غول معدنی پرداخته است. معدنی‌ها بی‌اچ‌پی یا بی‌اچ‌پی‌بیلیتون، را به خوبی می‌شناسند. این شرکت بدون اغراق پس از گلنکور بزرگترین شرکت معدنی جهان است. تاسیس آن به سال 1860 میلادی در هلند برمی‌گردد. تاکنون در طول این صد و پنجاه و شش سال تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشته است. در سال 2001 میلادی شرکت استرالیایی بی‌اچ‌پی با شرکت بریتانیایی بیلیتون ادغام شد که در نتیجه آن شرکت دوملیتی بی‌اچ‌پی‌بیلیتون با اسم‌های یکسان و در دو دفتر مرکزی در لندن و ملبورن شکل گرفت. بی‌اچ‌پی بیلیتون حالا در زمینه تولید و توزیع فرآورده‌های نفتی، آلومینیوم، اورانیوم، الماس، طلا، نقره، فولاد، سنگ‌آهن، منگنز و زغال‌سنگ فعالیت می‌کند و در میان شرکت‌های معدنی پس از گلنکور با فروش سالانه 7.71 میلیارد دلار بزرگترین شرکت معدنی جهان به‌شمار می‌آید و از نظر میزان ارزش بازار سرمایه سومین شرکت بزرگ جهان شناخته می‌شود. این شرکت در عمل طیف گسترده‌ای از عملیات استخراج و فرآوری را در 25 کشور جهان اجرا می‌کند و شمار کارکنان آن در سال 2012 میلادی بیش از 41 هزار نفر برآورد شده‌است. همچنین شرکت بی‌اچ‌پی بیلیتون در سال 2011 میلادی در فهرست فوربس جهانی 2000 در رتبه 49 از فهرست بزرگترین شرکت‌های عمومی جهان قرار گرفت. این شرکت، در آمار سالانه که از سوی مجله فوربس منتشر می‌شود، در میان بزرگترین شرکت‌های جهان، از نظر میزان فروش؛ در رتبه 93، بر پایه میزان سود؛ رتبه 8، از نظر مجموع دارایی‌ها؛ رتبه 236 و از لحاظ ارزش بازار سرمایه؛ در رتبه 116 جای گرفت. همه این توصیفات عبارت «غول معدنی» را برای نسبت دادن به شرکتی با این عظمت پذیرفتنی می‌کند، این غول اما حالا زمین خورده است. روز سه‌شنبه 16 اوت رسانه‌ها از بروز خسارتی هنگفت در تاریخ فعالیت بی‌اچ‌پی بیلیتون خبر دادند. بی‌بی‌سی انگلیسی در سایت خود رقم این ضرر را 6.4 میلیارد دلار معادل 5 میلیارد پوند از ابتدای سال جاری میلادی تا پایان ژوئن اعلام کرده است. شکستن سد سامارکو در نوامبر سال گذشته میلادی در جنوب شرقی برزیل که در آن 19 نفر کشته شدند و کاهش قیمت کالاهای معدنی دو عاملی هستند که در وقوع این جریان موثر دانسته شدند.
سامارکو با بی‌اچ‌پی چه کرد؟
بی‌اچ‌پی سد سامارکو را در شراکت با شرکت واله احداث کرده بود. سامارکو در نوامبر 2015 شکست و پسماندهای معدن سنگ‌آهن ژرمانو به یک دره جاری شد، شهر ماریانا در گل و لای فرو رفت و 19 نفر کشته شدند. چنین حادثه‌ای جراحتی وخیم بر اعتبار بی‌اچ‌پی برجا گذاشت. وال‌استریت‌ژورنال آسیب‌های شکستن سد را این گونه توصیف می‌کند: «این منطقه همان جایی است که 5 ماه قبل از شکستن سد باطله معدن «سامارکو» ضربه خورد. در آن فاجعه روستاهای واقع در مسیر سیلاب باطله تخریب و تمام طول رودهای 400 مایلی منتهی به اقیانوس اطلس آلوده شدند. در انتها هم این جریان باطله‌های سمی، ردی قرمز قهوه‌ای در اقیانوس از خود به جا گذاشت که از فضا هم قابل مشاهده بود. سدی که در این فاجعه تخریب شد، پسماندهایی را در خود نگه می‌داشت که ارتفاع‌شان به اندازه یک ساختمان 30 طبقه و حجم آن هم برای پرکردن 19 ورزشگاه بزرگ کافی بود. این اتفاق، بزرگترین فاجعه معدنی تاریخ قلمداد می‌شود و سدی که شکست، بین ساختارهای معدنی مختلف بی‌همتاست. »شکستن سد باطله سامارکو، آخرین فاجعه معدنی نخواهد بود. از شیلی گرفته تا استرالیا و امریکا، شرکت‌های معدنی مختلف به‌دنبال افزایش منافع اقتصادی خود به حفر معادن عمیق‌تر و بزرگتر مشغولند و حجم روزافزونی از باطله را بر جا می‌گذارند. برای مدیریت این باطله‌ها و آوارهای معدنی شرکت‌های بزرگ، سدهایی را ساخته‌اند که در زمره بزرگترین و غول‌پیکرترین ساخته‌های دست بشر به شمار می‌رود. در این خاکریزهای سفالی که به نام سد باطله شناخته می‌شوند، جریان‌های گل‌ولای مورد فرآوری قرار می‌گیرند تا سنگ‌ها و آب‌ها از آن جداشده و در نهایت، فلزات باقی بمانند.
رویارویی بی‌اچ‌پی با این فاجعه
یورونیوز سوم مارس امسال میلادی خبر داد که دولت برزیل به‌دلیل وقوع این حادثه 4.4 میلیارد دلار خسارت دریافت می‌کند. دیلما روسف، رییس‌جمهوری برزیل نیز در این‌باره گفت: «از توافق به عمل آمده با سامارکو به‌عنوان بخشی از روند جبران خسارت واردشده به مردم که نخستین اولویت است و نیز برای طرح بهبود شرایط زیست‌محیطی رودخانه «دوسه» استقبال می‌کنیم. »
سد شکست و بی‌اچ‌پی جریمه شد. حالا آیا این غول زمین‌خورده معدنی دوباره به دوران اقتدار خود برمی‌گردد و هنوز هم می‌توان آن را دومین شرکت عظیم معدنی و سومین شرکت بزرگ جهان از نظر میزان ارزش بازار سرمایه معرفی کرد؟
کیوان جعفری‌طهرانی، رییس امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در گفت‌وگو با صمت این موضوع را این طور تشریح کرد: به نظر من بی‌اچ‌پی بیلیتون در عرصه‌های معدنی حتی از گلنکور هم فعال‌تر است. گلنکور بیشتر یک شرکت بازرگانی است که فعالیت‌های معدنی هم انجام می‌دهد و بی‌اچ‌پی‌بیلیتون در مقابل آن یک شرکت معدنی است که کارهای بازرگانی هم انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: متاسفانه سال قبل سامارکو که حاصل همکاری بی‌اچ‌پی بیلیتون استرالیا و واله برزیل بود شکسته شد و آخرین آمار از خسارت آن از سوی دولت برزیل بیش از 4 میلیارد دلار برآورد شد که شرکت‌های بی‌اچ‌پی بیلیتون و واله باید به اندازه سهمی که در این حادثه داشتند، جریمه پرداخت کنند و حالا بی‌اچ‌پی بیلیتون در اواخر 2015 و اوایل 2016 میلادی مجبور به پرداخت این جریمه بوده است.
وی افزود: بی‌اچ‌پی شرکت قدرتمندی است و واکنشی هم که این ضرر میلیاردی نشان داده و آن را یک ضرر تاریخی معرفی کرده، می‌تواند به نوعی یک بزرگنمایی باشد. نباید غافل بود که بی‌اچ‌پی درحال‌حاضر در شرایطی است که می‌خواهد درصد سود سهام‌های خود را پایین بیاورد و با سایر بدهی‌های خود روبه‌رو شود، البته نمی‌توان گفت این حجم از بدهی قابل توجه نیست، اما به نظر می‌رسد بی‌اچ‌پی بیلیتون بیش از آنچه واقعا لازم است به این قضیه پر و بال داده و البته در نهایت این اتفاق را پشت سر می‌گذارد.
جعفری طهرانی اضافه کرد: در این جریان بیش از «بی‌اچ‌پی‌بیلیتون» شریک او «واله» دچار بحران می‌شود. بی‌اچ‌پی بیلیتون یک شرکت استرالیایی است و می‌تواند با صرف‌نظر کردن از سرمایه‌گذاری که در برزیل انجام داده فعلا از پرداخت جریمه‌ها شانه خالی کند، ولی شرکت واله یک شرکت برزیلی است و به راحتی بی‌اچ‌پی‌بیلیتون نمی‌تواند عقب‌نشینی کند. در حال حاضر هم که برزیل از نظر اقتصادی اوضاع نابه‌سامانی را تجربه می‌کند می‌تواند با جذب این سرمایه آشفتگی‌های اقتصادی خود را حل و فصل کند.
منبع: روزنامه صمت ، دنیای معدن ، خبرنامه الکترونیک انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران
